RevvâDÎler (iv-v/x-xi. YÜZyil)

Feodal Devletleri, 279. 
255
  İbn  Miskeveyh,  Tecâribü’l-ümem,  2:  229-231;  Güner,  “Müsâfirîler”, 32:  68-70;  Cengiz  Tomar, 
“Revvâdîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları, 2008), 35: 36-37. 

---

− Revvâdîler − 
 
 
~ 72 ~ 
ait bulunan paraların üzerindeki isimler bu bilgileri ispatlamaktadır.
 
361/971 
senesine gelindiğinde Revvâdî Hüseyin b. Muhammed’in, Azerbaycan bölge-
sinde,  doğuda  Merâga,  batıda  Erdebil’e  kadar  olan  topraklar  arasında  hü-
kümdar olduğu görünmektedir. Hâkim olduğu yerler arasında Ahar, Vezikân 
ve başkent olarak kullandığı Tebriz de bulunmaktaydı.
256
  
Kesrevî  Tebrîzî  ise  Hüseyin  b.  Muhammed’in,  Revvâdîler’in  soyundan 
olmadığını iddia etmektedir. Çünkü Hüseyin’in babası Ebu’l-Heycâ (Muham-
med  b.  Hüseyin)  378/988  senesinde  halen  hayattaydı.  Babası  hayattayken 
onun hâkimiyette olması düşünülemezdi.
257
 Aynı konuda Kesrevî’nin aksini 
iddia eden Azerbaycanlı tarihçi Mehemmedeli Şerifli (20 Mart  1909-5 Ekim 
1969) IX. Asrın İkinci Yarısı- XI. Asırda Azerbaycan Feodal Devletleri isimli ese-
rinde Hüseyin b. Muhammed’in Revvâdîler’ndan olduğunu söylemiştir. Ona 
göre Kesrevî Tebrîzî, Hüseyin b. Muhammed’i Revvâdîler’den saymayarak 
acele etmiştir. Nitekim Câmi‘u’d-düvel
 
 adlı eser 1868 senesinde Derviş Ahmed 
Efendi tarafından tercüme edilirken Revvâdîler, Şeddâdîler ve Şirvanşahlar’la 
ilgili olan bölümler tercüme edilmediği ve eserde yazma şeklinde kaldığı için 
bu bilgiler ilim âlemine meçhul kalmıştır. Şerifli’ye göre Kesrevî Tebrîzî, Mü-
neccimbaşı  Ahmed  Dede’nin  Câmi‘u’d-düvel  isimli  eserinin  Revvâdîler  kıs-
mından haberdar olmadığı için Hüseyin b. Muhammed’in Revvâdîler soyun-
dan olmadığı sonucuna ulaşmıştır.
258
  
Ermeni  nümizmatör  Aram  Vardanyan’a  göre  ise  Nâsır  b.  Revvâd
259
 
 
256
  Vardanyan,  “The  History  of  Iranian  Adharbayjān  and  Armenia  in  the  Rawwādid  Period 
(Tenth  Century  AD)  According  to  Narrative  Sources  and  Coins,” Numismatic  Chronicle 169, 
247;; Aram Vardanyan, “On the coinage of the Sallarids and contemporary military generals in 
İranian Azerbaijan in the tenth centry AD”, Journal of the Oriental Numismatic Society 191 (2007), 
PP. 8-19 at, 12. 
257
 Kesrevî Tebrîzî, Şehriyârâni, Gomnâm, 168. 
258
 Şerifli, IX. Asrın İkinci Yarısı- XI. Asırda Azerbaycan Feodal Devletleri, 23, 41, 279. 
259
 Aram Vardanyan’ın kaydettiğine göre Sellârîler’in ordu komutanı Şermazan b. Mishâkî’ye de 
Nâsır denirdi. Sellârîler kendi paralarını basarken hiçbir zaman el-emîr künyesini kullanmadı-
lar. Ama Revvâdîler kendi paralarında el-emîr künyesini kullandılar. Bu özellik onlara hastı. 
Vardanyan, paralarda ismi geçen kişinin Revvâdîler ailesine mensup olan Nâsır olduğu kana-
atindedir. Bk. Vardanyan, “The History of Iranian Adharbayjān and Armenia in the Rawwādid 

---

− Asif Adilov − 
 
 
~ 73 ~ 
351/962 senesinde Erdebil emiri Muhammed b. Musâfir Vehsûdân’ın hâkimi-
yeti altında kendi adına paralar bastı. Müellif, Nâsır b. Revvâd’ın, daha önce 
Ahar  ve  Vezikân  hâkimi  olan  Hüseyin  b.  Muhammed  olduğu  kanaatinde-
dir.
260
  
İslâm tarihi kaynaklarında Sellârîler hâkimiyetinin Revvâdîler tarafından 
sona erdirilmesi ve Revvâdîler’in Azerbaycan’da hâkimiyeti ele geçirmeleri 
hakkında malumat oldukça azdır. Bu bilgileri doğru bir şekilde tespit edebil-
mek için bu kaynakların yanı sıra yerli eserlerin bilgilerine de ihtiyaç duyul-
maktadır. Bu olaylar hakkında IV/X. asır Hıristiyan tarihçisi Stephanos To-
ronski’nin  yazdıklarına  bakmakta  fayda  bulunmaktadır.  Toronski,  “Vseob-
şaya İstoriya” (Genel Tarih) isimli eserinde devrinin Revvâdî emirleri ile ilgili 
bazı bilgiler vermektedir. Toronski’ye göre Revvâdîler, Sellârîler’in son hü-
kümdarı İbrahim’i yenerek Azerbaycan’ı ele geçirdiler ve 369/980 senesinde 
Azerbaycan topraklarına hatta komşu ülkelere de nüfuz edecek güce ulaşmış-
lardı.
261