RevvâDÎler (iv-v/x-xi. YÜZyil)

3.4. Bâbü’l-Ebvâb (Derbend) 
Bâbü’l-Ebvâb’ın diğer Azerbaycan şehirlerinden farkı burasının  Müslü-
manlar geldikten sonra yerli idareciler değil de hep Arap yöneticiler tarafın-
dan  idare  edilmesiydi.  Müslümanlar  kuzeyden  gelecek  Hazarlardan  emin 
olamadıkları için şehrin güvenliğine büyük önem veriyorlardı.
422
 
Bâbü’l-Ebvâb şehri  deniz kenarındaydı. Burada gemilerin giriş-çıkışları 
için rıhtım vardı. Şehir Erdebil’den daha büyüktü. Burada ürünler az olduğu 
için  daha  çok  civardan mallar  getirilmekteydi.  Şehrin  kenarları  ise  surlarla 
çevriliydi. Hazar denizi kıyısında olan bu şehir Cürcân, Taberistan ve Dey-
lem’in liman şehriydi.
423
 Tüm bunlardan başka şehirde köleler de mevcuttu. 
Diğer  yerlerden  buraya  köle  getiriliyordu.  Burasının  ketenini  Azerbaycan, 
İrmîniyye ve diğer yerlerde görmek mümkün değildi. Keten burada üretile-
rek diğer yerlere götürülüyordu.
424
 
İbn  Havkal’a  göre  Bâbü’l-Ebvâb  şehrinin  limanı,  Şam  şehrinde  olduğu 
gibi Sur, Beyrut ve İstanbul şehirlerinin haliçlerindeki gibi zincirlerle kapa-
lıydı. Limanı idare edenler bu zincirleri kilitli tutuyorlardı. Gemiler izin alma-
dan bu zincirleri geçemiyorlardı. Sadece izin verildiği zaman kilitler açılıyor 
ve gemilerin limana dâhil olması sağlanıyordu. Bu şehir Hazar denizi kıyısın-
daydı. Hazar denizine ise Taberistan denizi de denmiştir.
425
 Tarihçi Mes‘ûdî 
(ö. 345/956)  Hazar denizi hakkında bilgi verdiği zaman buraya Bâbü’l-ebvâb 
 
421
 İbn Havkal, Sûretü’l-arz, 336. 
422
 Velihanlı, Arap Hilâfeti ve Azerbaycan, 70. 
423
 İstahrî, Mesâlikü’l-memâlik, 184.
 
424
 İstahrî, Mesâlikü’l-memâlik 184; İbn Havkal, Sûretü’l-arz, 339. 
425
 İbn Havkal, Sûretü’l-arz, 339. 

---

− Asif Adilov − 
 
 
~ 107 ~ 
ve el-Cîl denildiğini de söylemektedir. Ona göre bundan başka bu denize Ta-
beristan, Deylem ve Cürcân da deniliyordu.
426