°збекистон республикаси ·ишло·

a)  tashqi  va  ichki  faktorlar  ta’sirida  xromosomalar  va  genlar  faolligini 

(aktivligini) ortishi. 

---

 

63 

b)  sitoplazmadagi  ribosomalar  va  A-RNК  ishtrokida  maxsus  oqsillar 

sintezlanishi. 

v) oqsil malekulasining morfofiziologik qayta tuzilishi natijasida organizm 

hujayrasi, belgi va xususiyatlarining rivojlanishi. 

Oqsil 

malekulasini 

sintezlanishida 

genlar 

ta’sirini 

o‘rganish 

mikroorganizmlarda olib borilgan. 

Кo‘p  yillik  ilmiy  izlanishlar  organizm  belgi  va  xususiyatlarining 

shakllanishi  genlar  nazoratida  yuzaga  chiqishini  isbotladi.  Ota-onadan  avlodga 

genlar  jinsiy  hujayradagi  xromosomalar  orqali  o‘tadi.  Har  bir  gen  biror  belgini 

rivojlanishini  nazorat  qiladi.  Lekin  soni  ko‘p  bo‘lib,  ba’zan  allel  emas  genlar 

o‘zaro ta’sirida yangi belgi va xususiyatlar ham namoyon bo‘ladi. 

Shunday  qilib,  har  bir  yangi  avlodda  belgilar  rivojlanishi  genlar  ta’sirida 

yangilanadi.  Irsiy  axborot  genotipdan  fenotipga  tomon,  gendan  belgiga  hujayra 

bo‘linishi, oqsil sintezi jarayonida yuz beradi. Xozirgi vaqtda ham genetikaning 

muhim  masalalardan  biri  –  organizm  individual  rivojlanishini  bilish  va 

boshqarish  bo‘lib  kelmoqda.  Buning  uchun  reaksiya  normasi,  xilma-xil  tashqi 

muhit faktorlarining genotipni namoyon bo‘lishga ta’sirini o‘rganish zarur.  

 

Savollar: 

1. 

Individual rivojlanish tushunchasining mohiyatini ochib bering. 

2. 

Genotip va fenotik gen, genom tushunchasini ta’riflab bering. 

3. 

Genlarni tabaqalanishi qanday yuz beradi. 

4. 

Ontogenez nima, alohida misollar bilan tushuntiring.