Ayətullah Seyid Əli Xamenei

İmam Səccadın (ə) məqsədləri 
İmam Sәccadın (ә) dövrünün şәraiti aydın oldu. İndi imam 
belә bir şәraitdә işә başlamaq istәyir. Mәn imamların seçdiyi 
mәqsәd vә üsula qısa işarә vurub o hәzrәtin hәyatının bu 
üsulla bağlı xırdalıqlarına keçәcәyәm. 
Şübhәsiz, hәzrәt Sәccadın (ә) son mәqsәdi İslam 
hakimiyyәti qurmaqdır. İmam Sadiqin (ә) hәdisindә qeyd 
olunduğu kimi, Allah-Taala 70-ci ili İslam hakimiyyәti üçün 
nәzәrdә tutmuşdu. Hәzrәt Hüseyn ibn Əlinin (ә) şәhid 
edildiyinә görә isә 147-148-ci illlәrә qәdәr tәxirә saldı. Bu 
onu göstәrir ki, İmam Sәccadın (ә) vә digәr imamların son 
mәqsәdi İslam hakimiyyәti qurmaq olmuşdur. Amma o 
şәraitdә İslam hakimiyyәti necә qurula bilәrdi? Bunun üçün 
bir neçә mәqama aydınlıq gәtirmәk lazımdır: 
1- Hәqiqi daşıyıcıları imamlardan ibarәt olan vә İslam 
hakimiyyәtinin әsası sayılan düzgün İslam düşüncәsi 
yazılmalı, tәdris olunmalı vә yayılmalıdır. 
İslam cәmiyyәti uzun illәr düzgün İslam düşüncәsindәn 
uzaq qaldığı, xalq arasında düşüncә şәraiti yaradılmadığı vә 
әsaslı hökmlәr yazılmadığı halda düzgün İslam tәfәkkürü 
әsasında hakimiyyәt qurmaq olardımı?! 

---

154
İmam Sәccadın (ә) әn böyük rolu әsl İslam tәfәkkürünü – 
yәni tövhidi, nübüvvәti, insanın mәnәvi mәqamını, Allahla 
әlaqәsini vә digәr mövzuları yazmasıdır. Sәhifeyi-
Sәccadiyyәnin әn başlıca rolu bu idi. Siz Sәhifeyi-
Sәccadiyyәyә nәzәr salıb, sonra o dövrün insanlarının İslam 
düşüncәsinә baxsanız, bunların bir-biri ilә nә qәdәr fәrqli 
olduğunu görәrsiniz. İslam dünyasının bütün insanlarının 
maddiyyat istiqamәtindә, maddi amillәrә doğru hәrәkәt etdiyi, 
xәlifә Əbdülmәlik Mәrvandan tutmuş onun әtrafındakı 
alimlәrә, o cümlәdәn Mәhәmmәd ibn Şahab Zöhriyә qәdәr 
hamının özünü vә dünyasını düşündüyü zaman İmam Sәccad 
(ә) insanlara müraciәtlә deyir: "Bu it artığını öz adamlarına 
buraxan azad bir insan yoxdurmu?!" 
Bu cümlәdә İslam tәfәkkürü mәnәviyyatı mәqsәd 
seçmәkdәn, mәnәvi vә dini amallar naminә çalışmaqdan, 
insanı Allaha vә üzәrinә düşәn vәzifәlәrә bağlamaqdan 
ibarәtdir. Bu, ozamankı insanların maddi tәmayüllәrinin 
yaratdığının әksidir. Bunu bir misal kimi söylәdim. İmam 
Sәccad (ә) o qәdәr belә işlәr görmәli idi ki, nәticәdә düzgün 
İslam tәfәkkürü İslam cәmiyyәtindә qorunsun vә mәhv 
olmasın. Bu, İmam Sәccadın (ә) ilk işi idi. 
2- İnsanları hakimiyyәtә haqlı olanlarla tanış etmәk lazım 
idi. İmam Sәccadın (ә) dövrünә qәdәr Peyğәmbәr (s) ailәsi 
әleyhinә on illәrlә aparılan әks-tәbliğat öz işini görmüş, İslam 
dünyasını bürümüş, Peyğәmbәrin (s) dilindәn Əhli-beytin 
hәrәkәt istiqamәtinin әksinә, hәtta bәzәn lәnәtlәnmәsinә dair 
çoxlu saxta hәdislәr quraşdırılmış vә xalq arasında yayılmışdı. 
İnsanların Əhli-beytin hәqiqi vә mәnәvi mәqamından әsla 
xәbәrlәri yox idi. Belә olan şәraitdә Əhli-beyt tәrәfindәn necә 
hakimiyyәt qurula bilәrdi?! 
Buna әsasәn, İmam Sәccadın (ә) digәr mühüm mәqsәd vә 
hәrәkәtlәrindәn biri budur ki, xalqı Əhli-beytin haqlı, vilayәt, 
imamәt vә hakimiyyәt mәqamına sahib vә onların 
Peyğәmbәrin 
(s) 
hәqiqi 
xәlifәlәri 
olması 
barәdә 
maariflәndirsin, xalq bu mәsәlәlәrlә tanış olsun. Bu, İslam 

---

155
ideologiyasından vә İslam tәfәkküründәn olsa da, eyni 
zamanda siyasi mahiyyәt daşıyır vә hakim rejim әleyhinә 
siyasi hәrәkәt sayılır. 
3- İmam Sәccad (ә) gәlәcәk siyasi hәrәkәtlәrin әsas 
mәrkәzi olan bir tәşkilat yaratmalı idi. Xalqın repressiya, 
yoxsulluq, maddi vә mәnәvi sıxıntılar sәbәbindәn tәnhalığa, 
yalqızlığa, bir-birindәn kәnar gәzmәyә vәrdiş etdiyi, güclü 
tәzyiq vә qorxu altında şiәlәrin tәşkilati dayaqlarının mәhv 
edildiyi bir cәmiyyәtdә İmam Sәccad (ә) tәk-tәnha, yaxud 
pәrakәndә vә tәşkilatsız bir qrupla necә işlәyә bilәrdi?! 
Bu baxımdan, İmam Sәccadın (ә) başqa bir işi şiәlәri 
tәşkilatlandırmaqdır. 
Bizim 
fikrimizcә, 
bu 
tәşkilat 
Əmirәlmömininin (ә) dövründәn olmuş, Aşura faciәsindәn, 
Hәrrә hadisәsindәn vә Muxtarın mәğlubiyyәtindәn sonra isә 
dağılmışdı. İmam Sәccad (ә) bunu yenidәn bәrpa etmәli idi. 
Nәticә budur ki, İmam Sәccadın (ә) üç әsas işi var: 
1. Uzun müddәt tәhrif edildikdәn vә undulduqdan sonra 
İslam düşüncәsini düzgün formada vә Allahın nazil etdiyi 
kimi yazmaq; 
2. Əhli-beytin xilafәt vә imamәtә haqlılığını isbat etmәk; 
3. Peyğәmbәr (s) ailәsinin tәrәfdarları olan şiәlәr üçün 
nizam-intizamlı tәşkilat yaratmaq. 
Biz bu üç әsas işi araşdırmalı vә görmәliyik ki, İmam 
Sәccad (ә) hәyatı dövründә onların hansına tәşәbbüs 
göstәrmişdir. Bu üç işin kәnarında ikinci dәrәcәli әhәmiyyәt 
kәsb edәn digәr işlәr dә görülmüşdür; misal üçün, repressiv 
mühiti müәyyәn hәddә açmaq üçün bәzәn imamın özü, yaxud 
tәrәfdarları tәrәfindәn bәzi fikirlәr bildirilmiş vә addımlar 
atılmışdır. 
İmamın tәrәfdarları, yaxud özü bir qәdәr möhkәmlәndikdәn 
sonra çoxlu mәsәlәlәrdә müәyyәn fikirlәr irәli sürmüşlәr. Bu 
fikirlәr yalnız sözügedәn qorxu mühitini aradan qaldırmaq vә 
tutqun sәmada bir qәdәr gözәl hava yaratmaq üçün olmuşdur. 
Bu, ikinci dәrәcәli işlәrdәn biridir. Belә işlәrә dair nümunәlәri 
qeyd edәcәyәm. 

---

156
İkinci dәrәcәli işlәrdәn başqa birisi hakim rejimlә, yaxud 
ona bağlı qüvvәlәrlә yüngül toqquşmadan ibarәtdir. Bu 
toqquşma İmam Sәccadla (ә) Əbdülmәlik vә ona bağlı olan 
azğın alimlәr, o cümlәdәn Mәhәmmәd ibn Şahab Zöhri 
arasında, hәmçinin imamların tәrәfdarları ilә xәlifәlәrin 
tәrәfdarları arasında dәfәlәrlә baş vermişdir. Bu işlәr 
cәmiyyәti bir qәdәr açmaq mәqsәdi ilә görülmüşdür. 
Kimsә mәnim bәyan etdiyim amillәri nәzәrә alaraq İmam 
Sәccaddan (ә) nәql olunan әxlaqi rәvayәtlәri, moizәlәri, 
mәktubları, digәr hәdislәri vә onun hәyatında baş verәn 
hadisәlәri araşdırsa, hamısınә düzgün dәrk edәr, onların 
hamısının işarә vurduğumuz bu üç istiqamәtdәn birindә 
olduğunu vә bunların ümumilikdә İslam hakimiyyәti yaratmaq 
üçün baş verdiyini görәr. Əlbәttә, imam İslam hökumәtinin 
onun öz dövründә qurulması haqda düşünmür vә bunun 
gәlәcәkdә, yәni İmam Sadiqin (ә) dövründә hәyata keçәcәyini 
bilirdi. (İslam keşikçisi, say: 8) 
Bu üç işlә İslam hakimiyyәti vә Əli (ә) quruluşu yaratmağa 
şәrait yaranırdı. Bir daha vurğulamaq istәyirәm ki, İmam 
Sadiqdәn (ә) fәrqli olaraq, İmam Sәccad (ә) bu hakimiyyәtin 
öz imamlığı dövründә qurulmasını vә İslam hökumәtinin o 
zaman bәrqәrar olunmasını düşünmürdü. Çünki, onun 
dövründә buna şәrait yox idi, zülm, repressiya, şiddәt vә 
tәzyiq o qәdәr çox idi ki, onları otuz il әrzindә aradan 
qaldırmaq mümkün deyildi. İmam Sәccad (ә) gәlәcәk üçün 
çalışırdı. Hәtta çoxlu dәlillәrә әsasәn başa düşürük ki, İmam 
Baqir (ә) dә öz dövründә İslam hakimiyyәti qurmaq 
niyyәtindә deyildi. Yәni 61-ci ildәn İmam Sәccadın (ә) şәhid 
edildiyi 95-ci ilә vә 95-ci ildәn İmam Baqirin (ә) şәhid 
edildiyi 114-cü ilә qәdәr bu hakimiyyәtin reallaşması haqda 
düşünmür vә gәlәcәk üçün çalışırdılar. İşarә vurduğumuz 
kimi, İmam Sәccadın (ә) uyğun fәaliyyәt proqramı 
uzunmüddәtli idi. 
İndi İmam Sәccadın (ә) sözlәrini araşdırmaq vә qeyd 
etdiklәrimizә onun sözlәrindәn nümunәlәr göstәrmәk istәyirik. 

---

157
Çünki İmam Sәccadın (ә) hәyatını tәhlil edәndә bizim bu 
mәqsәd üçün әn әsas mәnbәyimiz o hәzrәtin sözlәridir. 
Bütün imamların hәyatına dair araşdırma üsulumuz budur. 
Biz imamların fikirlәrini vә onların dilindәn çıxan rәvayәtlәri 
onların hәyatını öyrәnmәk üçün әn yaxşı mәnbә vә әsas 
sayırıq. Lakin öncә dә qeyd etdiyim kimi, biz bu sözlәri o 
zaman düzgün dәrk edә bilәrik ki, imamların hәrәkәt 
istiqamәti, bu mübarizә vә fәaliyyәtdә onların mәqsәdi ilә 
tanış olaq. Belә olmasa, onların sözlәrini dә pis izah edәrik. 
Sözügedәn mәqsәdin özü dә onların sözlәri sayәsindә başa 
düşülür. Hәr halda, bu mәqsәdlә tanış olduqdan sonra 
görәcәyik ki, imamların sözlәrindәn bu sahәdә necә düzgün 
bәhrәlәr götürә bilәrik. 
Mövzuya başlamazdan öncә qısa bir mәqamı xatırlatmaq 
istәyirәm. İmam repressiya çağında yaşadığından vә nәzәrdu 
tutduğu fikirlәri açıq-aşkar söylәyә bilmәdiyindәn moizә vә 
dua üsulundan istifadә edirdi. Dua vә Sәhifeyi-Sәccadiyyә 
haqda sonra danışacağıq. Moizә isә o hәzrәtdәn nәql olunan 
söz vә rәvayәtlәrә aiddir. İmam Sәccadın (ә) әksәr sözlәri, 
bәlkә dә demәk olar ki, hamısı moizә üslubundadır. İmam 
moizә vә nәsihәt әsnasında qabaqca işarә vurduğum mәsәlәni 
bәyan etmişdir. Siz bu sözlәrә baxanda imamın çox dәqiq vә 
ağıllı üsulunu görürsünüz. Hәmin üsulla moizә vә nәsihәt 
әsnasında xalqın beyninә salmaq istәdiklәrini insanlara ötürür. 
Bu, düzgün düşüncә vә ideologiyaları ötürmәyin әn yaxşı 
tәrzidir.