VilayəTİ-FƏQİH 1 İmam xomeyni (r.ə) VİlayəTİ-FƏQİH İslam höKÜMƏTİ Sİstemi

RƏHBƏRLİYİN ŞƏRAİTİ
İki əsas şərt
Hakimə zəruri olan şərait bir başqa hökümət tərzindən mənşələnir.
Əql və idarəçilik ümumi şərtindən əlavə iki əsəs şərt də lazımdır:
1
İbn Əbil-Hədid «Nəhçül-bəlaqənin şəhri» çild 2, səh. 126-161; 3-cü xütbənin şərhi
səh. 324-333; çild 3, səh 3-69; cild 9, səh 3-30, 135 xütbənin şərhi; «Əlğədir» çild 8, səh.
97-323.
2
«Biharul-ənvar» çild 40, səh. 324.

---

VİLAYƏTİ-FƏQİH
36
1- Qanun bilmək (hüquqşünas)
2- Ədalət
Həzrət Rəsul (s)-dən sonra xəlifə olan şəxsin fəzilətli şəxs olması
barədə heç bir ixtilaf yox idi. İxtilaf ancaq mövzuda idi.
1 - İslam höküməti qanun höküməti olduğuna görə İslam rəhbəri
üçün qanun bilmək əsasən lazımdır. Bu rəvayətdə də qeyd olunmuşdur.
Təkcə rəhbər deyil hər bir işlə məşğul olan şəxsə lazımi elm gərəkdir.
Lakin hakim isə daha alim olmalıdır. İmamlarımız öz imamlıqların üçün
həmin mətləbə istinad etmişlər ki, imam başqalarından üstün olmalıdır.
1
Şiə alimlərinin başqalarına tutduqları eyb və həmin barədə idi. Alimlər
deyirlər ki, xəlifədən bir məsələ barədə soruşduqda cavab verə
bilmədiyinə görə imam və xəlifə olmağa laiq deyildir, yaxud bir işi İslam
qanunlarının və hökümlərinin xilafına olaraq gördüyü üçün imam ola
bilməz.
2
Ədalət və qanun bilmək (hüquqşünas) müsəlmanların nöqteyi-
nəzərlərinə görə əsas şərtdir. Başqa şeylərin ona dəxli yoxdur. Misal üçün,
mələklərin necəliyini, Allah-Təalanın nə kimi sifətlərə malik olduğunu
bilməyin – imam olmaq məsələsinə heç bir dəxli yoxdur. Necə ki, bir şəxs
sadəcə təbii elmləri bilsə, bütün təbiət qüvvələrini kəşf etsə və ya musiqi
bilsə belə xəlifə olmağa səlahiyyəti olmaz və bu kimi elmlərə malik
olmaq üçün İslam qanununu bilən və adil olan şəxslərdən bir üstünlüyü
ola bilməz. Xəlifəliklə əlaqədar olan və Həzrət Rəsul (s) və imamların
zamanında bəhs olunub araşdırılan məsələ budur ki, hakim və xəlifə
mütləq İslam əhkamını bilməli, yəni hüquqşünas olmalı və habelə etiqadi
və əxlaqi məsələlərdə yüksək dərəcəli və ədalətli olmalıdır. Əql də bunu
deyir. Ona görə ki, İslam hökuməti qanun hökumətidir. Sadəcə bir şəxsin
xalqa rəhbərlik etməsi deyildir. Əgər rəhbərlik edən şəxs qanun bilməsə
hakim və rəhbər olmağa haqqı yoxdur, ona görə ki, əgər təqlid etsə
qüdrətindən azalar və əgər təqlid etməsə, qanunu həyata keçirə bilməz.
Bu sübüt edilmişdir ki, « ﮵ টﺘ
o晦 P o 펠ﺘ»
3
hökümət başçıları islamın
tabeliyində olsalar, fəqihlərə tabe olmalı, İslam hökümləri və qanunlarını
onlardan soruşmalı və həyata keçirməlidirlər. Belə olan halda, həqiqi
hakimlər fəqihlərdir. Hökümət başında olub qanun bilmədiklərinə görə
1
Əli (ə) buyurur: Ⓝ
Ⓝ㔠m ⪷
﮵ Ⓝﺘ�ট Ⓝ ﺘ팀 m o ﺘ
ﺘ
o ﺘo aﺘ
«Biharul-ənvar» çild 25, səh. 116; «Nəhçül-bəlağə» səh. 558.
2
«Kəşfül-mürad fi şərhi təcridil-etiqad» Əlammə Hilli.
3
İmam Sadiq (ə) buyurur: « � ⪷ﺘ
o晦 o⪷ 7ﺘ
o ﺘ
o晦
� ⪷ﺘ » «Biharul-
ənvar» çild 1, səh. 183.

---