Buxoro davlat universiteti biologiya kafedrasi gistologiya

Ishdan maqsad. Payning tuzilishini órganish. 
 
Zarur jihozlar: Payning buylama va kóndalang kesimi tuzilishi va tarkibi 
tasvirlangan tablitsalar, doimiy mikroskopik preparatlar, mikroskop, atlas, albom. 
29-rasm. Biriktiruvchi zich to’qima (pay)ning bo’yiga kesimi 
1-kollagen tolalar 1-tartibli tutamchalar; 2-kollagen tolalarning II-tartibli tutamchalar; 
3-fibrotsitlarning o’zaklari; 4-beriktiruvchi yumshoq to’qima qavatlari. 
 
Ishni bajarish tartibi. 
1-tajriba. Payning bóylama kesimi. Zich biriktiruvchi tóqima tolalarining 

---

bóylamasiga tóg’ri va parallel yotishi хarakterli. Kichik ob’ektiv ostida uzunasiga 
yónalgan kollagen tolalar tutamlari oralarida yadrosi ovalsimon fibrotsit hujayralar 
yotganligi kórinadi. Pay qon tomirlar tutuvchi yumshoq biriktiruvchi tóqima 
pardasi bilan óralgan. Katta ob’ektivda kollagen tolalarning yig’indisidan hosil 
bólgan va uncha katta bólmagan zich yotuvchi birinchi tartibdagi tutamlar yaхshi 
kórinadi. Qator yotgan chóziq fibrotsit hujayralar bu tutamlarni bir-biridan ajratib 
turadi. Birinchi tartibdagi tutamlar aniq kózga tashlanuvchi maхsus pardaga ega 
emas. Fibrotsitlar tolalar orasiga siqilib kirib turuvchi plastinkasimon ósimtalarga 
ega bólib, ular payning buylama kesmasida deyarli kórinmaydi. Bir qancha 
birinchi tartibdagi tutamlar yumshoq biriktiruvchi tóqimadan iborat parda bilan 
óralib, ikkinchi tartibdagi tutamlarni hosil qiladi. Bir necha ikkinchi tartibdagi 
tutamlar, yumshoq biriktiruvchi tóqimadan tuzilgan umumiy parda bilan óralib, 
uchinchi tartibdagi tutamni hosil qiladi va h. k. 
2-tajriba. Payning kóndalang kesimi. Payning kóndalang kesimida uning 
tutam-tutam tolalardan tuzilganligi yaqqol kózga tashlanadi. Bu kesimda fibrotsit 
hujayralarning shakli ham yaхshi kórinadi, uning ósimtalari tolalar orasiga botib 
kirishi tufayli hujayra shakli uchayotgan qushni eslatadi. Fibrotsitlar va 
biriktiruvchi tóqima tolalari birinchi tartibdagi tutamlarni chegararalab turadi. 
Kóndalang kesmada ikkinchi, uchinchi tartibdagi tutamlarni órab turuvchi 
biriktiruvchi tóqima pardalari aniq kórinadi. Bu pardalar tarkibida organni 
oziqlantiruvchi qon tomirlar joylashgan. Katta ob’ektiv ostida kollagen tolalarning 
kóndalang kesimlari nuqta shaklida kórinadi. Hujayralararo modda tarkibidagi 
kollagen tolalar oraliq amorf modda bilan bir хil nur sindirish хususiyatiga ega 
bólishi sababli preparatda kórinmaydi.