Fərhadi Püstə azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti

4.2. Valyuta bazarlarından istifadə yolları və 
valyuta məzənnələrinin müəyyən edilməsi 
 
Valyuta bazarlarından istifadə dedikdə əsasən aşağı-
da qeyd olunan 4 forma nəzərdə tutulur: 
1. Kommersiya əməliyyatları. Bu iki və ya daha artıq 
ölkələrin bir-biri ilə ticarət əmliyyatları zamanı valyuta 
hesablamalarında baş verir. Belə ki, bu biznesin kommer-
siya tərəfi olmaqla valyuta vasitəsi ilə hesablaşmalardır. 
Məsələn ABŞ Kanadadakı ―General Motors‖ konserninin 
filialı ABŞ dollarını Kanada dollarına çevirməli olduğu 
halda, Kanadada hazırlanan qovşaqlar və detallar ABŞ-a 
göndərilərkən Kanada dolları isə ABŞ dollarına çevrilmə-
lidir.
2. Bazarın yaranmasının vacib şərt olaraq brokerlər, 
tacirlər arasında banklar vasitəsi ilə aparılan əməliyyat-
lardır. Adətən bu əməliyyatlar banklarda lazımi valyuta 
balansının təmin olunması üçün aparılır. Bu və ya digər 
valyutanın ―artıq‖ və ya ―qıtlığı‖ yaranmasını təmin edir.
3. Arbitraj: Bu valyuta əməliyyatları olub valyuta al-
qı – satqısıdır ki, qiymət fərqindən gəlir əldə edilir.
4. Risk: Bu iki formada baş verir:
1. Bəzi valyuta alverçiləri müəyyən valyutadan kifa-
yət qədər alıb, kursun qalxmasını gözləyir. Kurs qalxdıqda 
baha qiymətə satmaqla gəlir əldə edilir.
2. Riski azaltmaq üçün bəzi firmalar banklara for-
vard öhdəliyi götürüb bu günkü kursla 90 gündən sonra 
ödəniş aparılır.
Məlum olduğu kimi beynəlxalq bazarlarda valyuta 
kursları tez – tez dəyişikliklərə məruz qalır. Bu əsasən xa-
rici mühit amilləri ilə bağlı olaraq baş verir.

---

64 
Valyuta kurslarının müəyyən olunmasını öyrənmək 
üçün valyuta sistemlərinin əsas formalarına diqqət yetirək: 
1.Sərbəst ―üzən‖ valyuta məsələlərində tələb və 
təklif qanunu öyrənmək üçün iki ölkənin ABŞ və Yaponi-
yanın modelinə baxaq.
Aşağıdakı şəkildə bu ölkənin valyutalarının tarazlıq 
kursu əks olunmuşdur.