T. C. GençLİk ve spor bakanliğI

31
Ögdülmiş Hakana Ulu Hacibin
Nasıl Biri Olması Gerektiğini Söyler
2435 Cevap verdi Ögdülmiş, söze başladı
Dedi: Yaşasın huzurla hakan binlerce yılı
2436 Ulu hacib çok güvenilir olmalı
Bununla birlikte dini bütün olmalı
2437 O; kökü, soyu temiz, iyi tavırlı olmalı
Halkın üstüne gün gibi ay gibi doğmalı
2438 Soyu iyi olan insan iyi olur
Bu iyi insan halk için de iyilik ister
2439 İnsanın iyisinden gelir iyilik
Yiyecek, içecek, binek ya da giyecek
2440 Tavrı uyumlu olursa sözünü tartar
Sözünü tartan erin işi çok temizdir
2441 Hem gözü tok olmalı hem alçak gönüllü
Hem zeki olmalı hem de bin tümen bilgi sahibi
2442 İşte rüşvet almaz, gözü tok kişi
Hacib rüşvet alırsa gülünç olur beyi

---

210 ■ Kutadgu Bilig
2443 Rüşvettir bozan ongun işi
Rüşvettir çiğ bırakan olgun işi
2444 Hacib terbiyeli, tavrı olumlu olursa
Ondan iyilik gelir işte ve sözde
2445 Terbiyeli kişi kötü iş yapmaz
Yararsıza yaklaşmaz, kabalık etmez
2446 Nazik insan devleti içine sindirebilir
Nazik insan kuta değer biridir
2447 Zeki olursa mal için bunalmaz
Bilgili olursa işinde yanılmaz
2448 Yine iyi söylemiş büyük bilgili
Bilgilidir her şeyden alan kendi payını
2449 Bilgililer gereklidir yapmak için bey işini
Hiçbir şeye yaramaz bilgisiz kişi
2450 Bir kimse bilgiden almamışsa payını
Diri desen olmaz, onu ölü saymalı
2451 Bilgiyle insan büyüyüp ünlenir
İnsanlardan üstün olur, her işi başarır
2452 Bilgisiz kişi kuru bir kalıptır
Bilgili kişinin yeri gökten yukarıdadır
2453 Akıllı olmalı işinde, uyanık ve anlayışlı
İnsan uyanıklıkla içinde tutturur boyayı
2454 Akıllı olmanın yararı çoktur
Bütün iyiliklerde aklın payı vardır
2455 Akılsız kişi yemişsiz bir ağaç
Yemişsiz ağacı ne yapsın aç
2456 Ancak akıllı elde eder her iki dünyayı 
Ancak soylu insan alır akıllı adını
2457 Akıllı ve bilgili insan insandır
İnsanların seçkini ve halkın başıdır

---

211
Yusuf Has Hacib ■
2458 Hacib yüzü, görünümü güzel ve düzgün
Erkek sesli ve açık sözlü olmalıdır
2459 Yüzünün, görünümünün güzelliği onu sevdirir
Girip çıkarken yiğit tavrı yaraşır
2460 Saçı sakalı düzgün erkek heybetli olur
Bu heybetle kişi hürmet bulur
2461 Günahtan sakınan, dindar ve temiz biri olmalı
Temiz huylu insanın temizdir tavrı
2462 Günahtan sakınan, din sahibi kişi
Üşenmez, yapar bütün insanların işini
2463 Günahtan sakınan kişi, çeker başkalarının kaygısını
Günahtan sakınan kişidir insanların iyisi
2464 Hacibin yüzünü herkes gördüğünden
Gören göze güzel görünmelidir yüzü
2465 Bu güzel yüzü görenin yüzü güler
Gönlü açılır ve canı beslenir
2466 Buna benzer söylemiş işte bilgili
Bilgili sözünü tutmalı ey alçak gönüllü
2467 Çok iyi bir şeydir kişide güzel yüz
Bu güzelliği su gibi içer iki göz
2468 Kumral güzeline bak, onu uğur say
İşin kolaylaşır, gerisi boş söz
2469 Hacib çok akıllı ve gönül sahibi
Bir de sakin huylu olmalı
2470 Gönül sahibi kişi sözünü unutmaz
Gönül sahibi olmayan sözünü pek tutamaz
2471 Gönül olmazsa insan seçemez arkadaşını
Aklı olmayan insan yapamaz işini
2472 Gönülsüz kişiler kuru kalıp gibi
Gönülle yapar insan her işi

---

212 ■ Kutadgu Bilig
2473 Hacib alçak gönüllü ve çok akıllı
Yoksul, dul ve yetime gönülden bağlı olmalı
2474 Zeki olmalı ve töreyi iyi bilmeli
Dünyayı süsleyen her şey zekâdan gelir
2475 Herkese karşı gönlünü küçük tutmalı
Dili yumuşak ve şekerden tatlı olmalı
2476 Açık tutmalı yüzünü, gözünü güler yüzle
İnsanlara iyi davranmalı insanlık ile
2477 Ne der işit alçak gönüllü insanı
Gönlünü, dilini küçük tut ey insanların şanssızı
2478 Gönlünü alçak tutarsan kut gelir bulur seni 
Güler yüz, tatlı söz etrafina toplar herkesi
2479 Güler yüz, tatlı söze insan ısınır
Isınınca insan ona kul esir olur
2480 Sabırlı olmalı ve tutabilmeli kendini
Gözünü iyi gözetmeli ve sakınmalı dilini
2481 Kulağı delik, aklı, bilgisi geniş olmalı
Davranışı düzgün, dili, gönlü bir olmalı
2482 Bütün erdemleri bilmeli, yazı yazabilmeli
Bilgisiyle her türlü işi yapabilmeli
2483 Bu erdem ve bilgilerin tümüne sahip olmalı
Ki ulu hacibin yüzü ağarmalı
2484 Hizmetler içinde en ince hizmet
Hacibliktir dikkatle bakarsan eğer
2485 Şu birkaç şey gereklidir hacib atanmak için
Öne geçip insanlara yol göstermek için
2486 Buna benzer şimdi şu şair sözü
Bu şair sözü bilgisizin gözü
2487 Hacibliğe önce şu on şey gerek
Keskin göz, delik kulak, geniş gönül gerek

---

213
Yusuf Has Hacib ■
2488 Yüzü, görünümü, boyu, dili, aklı, bilgisi
Tavrı, bunların tümünün denk olması gerek
2489 Çok uzun yaşasın hakanın kendisi
Ulu hacibdir beyin gören gözü
2490 Töre, âdet ve örf ince işlerdir
Ulu hacib bunlar için yol ve kapıları açar
2491 Buna benzer bir bilgenin sözü
Duyan gönül versin, benimsesin onu
2492 Büyük iştir bu haciblik işi
Başkası yapamaz, eğer yeterli değilse kişi
2493 Haciblerin işi ya da beylerin işi 
Büyük ya da küçük o kabul eder herkesi
2494 Hazinedar, yazıcı ya da işçilere
Elbiseci, ayakkabıcı, çalışanların tümüne
2495 Yabancı elçilerin geliş gidişine
Onlara armağan verilmesine
2496 Konukların yatacak yerlerine ve yemeğine
Bakar armağan verilecek ve verilmeyeceklerin çaresine
2497 Yol ağzındaysa kişi rehberlik eder
Töreye, usule dikkat eder
2498 Yoksul, dul ve yetimlerin isteklerini dinler
Onları eksiksiz beye arz eder
2499 Zulme uğrayıp hakkını arayanları
Kabul edip yol göstermeli ve ciddi olmalı
2500 Yine görürse içte ve dışta yararsızları
Uyarıp onlara engel olmalı
2501 Bunun gibi nice ölçülü işleri
Ulu hacib çözer, bu belli
2502 Bu işlere her türlü yardım ondan gelir
Eğer iş bozulur ya da kalırsa ondan kalır

---

214 ■ Kutadgu Bilig
2503 Ey hakan, hacibler önlem alıp
Şu birkaç yerde çok calışmalı
2504 Birincisi beyin sözünü pek sıkı tutmalı
İkincisi hevese kapılmamalı
2505 Üçüncüsü gözetmeli kendini
Dilinden çıkarmamalı değme sözü
2506 Rüşvet almadan bütün işlerini yapmalı
Beyine uzak kişileri yakınlaştırmalı
2507 Ey hakan, iki şey bulunursa kişide
Ona uzatma elini, iş verme
2508 Biri dilinden yalan söz çıkarmasıdır
Biri eğriliktir, kendine sövdürmektir
2509 Bu iki tavır gerçekten kimde varsa 
Ey hakan, onu kendine yaklaştırma
2510 Bak üç iş var ki bunlar hizmetli işi 
Bunlar gözetmeyen hizmetli, yer kendi başını
2511 Biri duyduğu sözü tam, sıkı tutmak
Öbürü gördüğü densizliklere gözünü yummak
2512 Üçüncüsü kendisini tutup doğru durmak 
Böylece yaşamını sevinç içinde geçirmek
2513 Ne der işit bilge, bilgin bey
Bu sözü uygulamak sana daha yeğ
2514 Başını kollamak istersen beylerin sözünü söyleme
Yine ile karşı suç işleyerek başını yeme
2515 Halk ile karşı suç işlerse başı gider
Dili sözle suç işlerse dişi kırılır
2516 Çok görmüşlüğüm var yetersiz kişileri
İle karşı suç işlediler, kesildi başları
2517 Sonra çok işittim bu dilin söylediği
Gönül sırrını açıp insanları yaraladı

---

215
Yusuf Has Hacib ■
2518 Yine bilge ve bilginler şöyle söylediler
Kendini tutamayan kendi başını yer dediler
2519 Hacibler fazlaca dikkat etmeli kendine
Görünürken hakanın gözüne, sunarken sözüne
2520 Zamanı değilse içeri girmemeli
Sorulmadan önce sözünü söylememeli
2521 Ne der işit akıllı dili
Akıllı dili açar mana yolunu
2522 Zamanı gelince göster meliklere yüzünü
Sorduklarında söyle sözlerine sözünü
2523 Her şeyin vakti, zamanı bellidir
Zamanı geldiyse bunu iki göz görür
2524 Bu türlü olması gerek bütün erdem ve bilgisinin 
Ki ulu hacib ondan sonra işe başlasın
***
2525 Buydu ey hakan benim bildiklerim 
Bunları sorduğun için söyledim
-Hakanın Ögdülmiş’e sorusu-
2526 Hakan dedi: Dinledim, anladım
Sana bir şey daha soracağım
2527 Bana açıkla şimdi kapıcıbaşları
Nasıl olmalı ki bu işi yapmalı