247
Yusuf Has Hacib ■
2970
Ey hakan, insanlık mürüvvettir
Mürüvvet insan için tarikattır
2971 Mürüvvet ve tarikat kuşkusuz
İnsanın emeğini bilip payını vermektir
2972 Hizmetli kapıda umarak durur
Umduğunu vermezse bey, mürüvvet gider
2973 Dikkat etmeli beyler, hizmetli nasıldır
Yararlı mıdır, yararsız mıdır
2974 Yararlı olana dengince bağış gerek
Hizmeti dengince hakkını vermek gerek
2975 İnsan hayvandan aşağı değildir ey bey
Bunu ölçü alırsan iş payına göre olur
2976 Boğazını doyurur insan önce hayvanının
Sonra yararını görür bu insan onun
2977 İyi sözle beyler açarsa ağzını
Hizmetli feda eder kendisini
2978 Hizmetli böyle ısınır, içten bağlanır
Beyinin sevinmesi için kendi zahmet çeker
2979 Buna benzetip söylemiş zeki insan sözünü
Bilgiyle insan her şeye uzatır elini
2980 İnsan iyiliğe sevgili canını verir
Bir iyiliğin cevabı olarak on iyilik yapar
2981 Yaran
varsa insan kendini kul eder
Başkasına kul olur, kendi zahmet çeker
2982 Hizmetliye eli açıklıkla bağışta bulunmalı
Çıplaksa giydirmeli, açsa doyurmalı
2983 Nasıl bir bey olur o ey kutlu hakan
Yoksul adını gidermezse kuldan
2984 Ne der işit yaşlıların sözü
Yaşlıların sözü gençlerin gözü
248 ■
Kutadgu Bilig
2985 Kişi emek verirse bir insana
Cevabı insanlık yapmaktır ona
2986
Kişi emeğini bilmeyen insana
İnsan denilmez, o benzer hayvana
2987 İki türlüdür bu hizmetliler
Biri özgür olanlar, biri kullar
2988 Kul kendi isteği dışında hizmet eder
Hizmet etmezse beyden dayak yer
2989
Özgür insana bak, o hizmet eder kendini kul kılıp
Onun emeğini karşılamalı, hizmetini bilip
2990 Özgür, azat edilmiş insanlar hep iyiliğin kulu
Bunlara açık tutmalı iyiliğin yolunu
2991 Özgür insanı kul ile bir tutmak olmaz
Özgür insanı dengince tut, kulu kul olarak
2992 Bu beylerin kapısı huzur kapısıdır
Huzur kapısında olmak kendi yararınadır
2993 Hizmetli zenginleşirse beyin adı olur
Bu adı duayla sonsuza kalır
2994 Ey hakan,
hizmetliyle bey söz gelimi
Tam bir alıcı satıcı gibi
2995 Sana mal verir onunla geçinir
Alıcı alır onu, ilden ile gezdirir
2996 Yıl, ay, gün geçince yarar sağlanır
Yüz yüze gelince herkes kârını alır
2997 Buna benzer şimdi hizmetli kişi
Beyiyle ortaktır hesabı, işi
2998 Beyi mal verir kula iyi sözle
Hizmetli hizmet eder ona bedeniyle
2999 Canını feda ederek kılıç sallar hizmetli
İl, kent ve eyaletlerdir bunun kârı