57
12. Meronim: qimirlab qo‘ymoq;
13. Graduonim: timirskalamoq-ishlamoq- ter to‘kmoq.
14. Funksiononim: yaratish, vujudga keltirish;
15. Sath: leksik sath;
16. So‘z turkumi: fe’l;
17. Tuzilishi: sodda, yasama(ish+la);
18. Morfologik o‘zgarish: o‘timli-o‘timsiz, bo‘lishli-bo‘lishsiz
shaklga ega
bo‘ladi, zamon, mayl, nisbat qo‘shimchalarini oladi (ishladi-ishlatdi, ishladi-
ishlamadi; ishladi- ishlayapdi- ishlamoqchi;
ishlay- ishlagin, ishlasin; ishlaylik-
ishlangiz- ishlasinlar;
19. Sintaktik aloqasi: zavodda ishlamoq, dalada ishlamoq, qattiq ishlamoq;
20. Assosiasiya: ishchi, dehqon, xizmatchi, korxona, tez, sekin, dala, zavod.
21. Ibora (frazeologizm) lar hosil qilishi: ishlasang-tishlaysan, ishlamasang
kishnaysan.
Demak, dunyo tilshunosligi tajribasidan kelib
chiqqan holda bugungi kunda
o‘zbek tilining kompyuter lug‘atlarini yaratish, tilimizda ishlatilayotgan barcha
leksemalarning
paradigmatik, sintagmatik qatorlarini aniqlash, ma’noviy
tarmoqlanishlarini belgilash, ularni kompyuter xotirasiga kiritish orqali o‘zbek tili
lug‘at jamg‘armasining ulkan zahirasini
texnik jihatdan qaydlash, ularning boshqa
tillarga sinxron tarjimasi uchun imkoniyatlar yaratish hozirda butun bir avlod oldida
ko‘ndalang bo‘lib turgan bosh masalalardan biridir. Zero, lug‘atlarning muayyan xalq
ma’naviyati va madaniyatida muhim o‘rin egallashi isbot talab qilmaydigan holatdir.
Lug‘atlarda xalqning bitmas-tuganmas so‘z boyligi, ulkan ma’naviy xazinasi o‘z
aksini topadi. Shu bois keyingi yillarda xalqimizning iqtisodiy va ma’naviy hayotida
sodir bo‘lgan
yangilanishlar, poklanishlar bizdan lug‘atlarning zamonaviy turlarini
yaratishni talab qilmoqda.
Dostları ilə paylaş: