Tütün Azərbaycanda XVII-XVIII əsrlərdən etibarən becərilməyə başlanmışdır. XX əsrin əvvəllərində xaricdən Rusiyaya gətirilən tütünə yüksək gömrük qoyulması ilə əlaqədar xaricdən gətirilən tütünün miqdarı xeyli azalmışdı

Qurutma 
mərhələləri 
Temperatur, 
tº/C 
Rütubət,
% 
Vaxt, saat 
Soldurma 
35-38
75-85
48-72
Rəng fiksasiyası 
40-47
50-65
24-36
Yarpaq təbəqəsinin 
qurudulması 
50-55
30-60
35-40
Orta damarın 
qurudulması 
70-80
15-20
24-48
 
İtiyarpaq
 
 
Zaqatala 67
 
 
Zaqatala 
iriyarpaqlısı
 
 
Zaqatala 1
 
 
Trapezond 1
 

---

Səhifə 3 / 16 
Bu üsul yarpaqlardan rütubətin ayrılmasının intensivliyini və onun buxarlanmasını 
dəyişdirməyə imkan vermir, bu da materialın həddən artıq qızmasına və keyfiyyətinin pisləşməsinə 
gətirib çıxara bilər; üsul kifayət qədər enerji sərfinə səbəb olur. 
2. 
Xüsusi enerji istehlakının eyni vaxtda azalması və qurudulmuş tütünün keyfiyyətinin 
artması ilə qurutma prosesini intensivləşdirmək üçün perspektivli istiqamətlərdən biri, ya temperatur 
parametrləri, ya da qurutma maddəsinin (havanın) nisbi rütubətinin dəyişdiyi dəyişkən rejimlərin 
istifadəsidir.
Tütünün sıx bir kütlədə qurudulması zamanı soldurma, rəng fiksasiyası, yarpaq 
təbəqəsinin qurudulması və orta damarın qurudulması mərhələləri də daxil olmaqla, quru maddəsinin 
nisbi rütubətinin azaldığı, rəngin sabit temperatur və təzyiqdə sabitlənməsi, sonra rütubətin optimal 
dəyərinə gətirilməsi, beləliklə azalma mərhələsində azalmadan sonra rütubətin 45-50% olanda, nəmin 
azaldılması və bərpası 3 saat ərzində son mərhələdə və fiksasiya mərhələsində aparılır. Tütün 
yarpaqlarında səth nəminin yığılması kimi rəng azaldılması və nəmin geri qaytarılması son 3 saat 
ərzində iki dəfə həyata keçirilir və rütubətin geri qaytarılması baş verir və hər dəfə optimal dəyərinin 
28-35% -
i azaldırılır. 
Bu metodun dezavantajı, uzun müddət (3 saat) azalan mərhələdə hava rütubətinin aşağı 
sal
ınması, yarpaqlar kifayət qədər solmasa, rəngin fiksasiyasını sürətləndirə bilər və xammalda hələ 
də solmayan yaşıl hissələrin olması onun keyfiyyətini azaldır. 
3. 
Tütünün sıx bir kütlədə qurudulması üçün daha bir üsul 2 mərhələdən ibarətdir: birinci 
mərhələ 40-46 ° C hava istiliyində və 45-55% nisbi rütubətdə həyata keçirilir. Tütündən 20% nəmin 
çıxarılması və eyni temperaturda və 60-70% nisbi rütubətdə 20% nəmin çıxarılması; ikinci məhələ
nisbi rütubətin 40-50% -ə endirildiyi və temperaturun saatda 0,5-1 ° C-ə qədər artırıldığı rəng 
fiksasiyası və tütünün qurudulması. 
Bu metodun çatışmazlığı ondan ibarətdir ki, birinci mərhələdə temperaturun artması yarpaqdakı 
kimyəvi reaksiyaların intensivliyinin artmasına səbəb olur ki, bu da yarpaqların saralmasının sürətinə 
təsir edir və xammalın ticarət keyfiyyətini aşağı salan rəngarəng ləkələrin əmələ gəlməsinə səbəb olur. 
4. 
Texnoloji cəhətdən sərfəli və yüksək keyfiyyətli xammal əldə etmək və qurutma üçün 
enerji xərclərini azaltmağı hədəfləyən üsul isə Titan Group tərəfindən sizlərə təqdim olunan aşağıdakı 
üsuldur. Qeyd edək ki, bu üsul dünya praktikasında uğurla testdən keçmiş, İtaliya, Türkiyə, Rusiya, 
Yaponiya və digər ölkələrdə tətbiq olunur. Belə ki, soldurma, rəngin fiksasiyası, yarpaq təbəqəsinin 
qurudulması və orta damarlarının qurudulması mərhələləri də daxil olmaqla, sıx bir kütlədə tütün 
qurutma üsulu zmanı, rəngin fiksasiya mərhələsində qurutma maddəsinin temperaturu saatda 1-2 ° C-
yə yüksəldilir, texnologiyaya əsasən, bütün mərhələlərdə təbii soyutma ilə birləşdirilmiş, 30-60 dəqiqə 
bərabər vaxt aralığında qurutma prosesi təkrarlanır,
soldurma
və yarpaq təbəqəsinin qurudulması 

---

Səhifə 4 / 16 
mərhələlərində əvvəlcədən təyin olunmuş bir temperatura qədər tütün qızdırıldıqda, qurutma 
maddəsinin istiliyində artım nisbəti saatda 0,5 ° C olur, sonuncu orta damarın qurudulması 
mərhələsində isə saatda 1-2 ° C olur, qurutma agentinin nisbi rütubəti tədricən bərabər azalır, və tütün 
qurudulması havalandırma söndürülmüş vəziyyətdə aparılır. Tütünün sıx bir kütlədə qurudulması 
aşağıdakı kimi aparılır: 
 
Kasetlərinə bərkidilmiş təzə biçilmiş tütün yarpaqları qurutma kamerasına yüklənir, istilik 
cihazları (qızdırıcılar) və havalandırma (fan) açılır. Soldurma mərhələsi qurutma agenti (hava) 30-32 ° 
C temperatur və nisbi rütubət 85-95% -ə çatdıqda başlayır. Qazanılan parametrlərin saxlanılması istilik 
prosesi zamanı davam etdirilir, sonra istilik və hava təchizatı kəsilir, yuxu rejimi təbii soyutma ilə 
birləşdirilir. Qızdırma və istirahət dövrləri seçilmiş rejimdən asılı olaraq bərabər müddətdədir (30-60 
dəqiqə). Sönən mərhələdə hava istiliyi 30-32 ° C-dən 38 ° C-yə yüksəldilir və havanın nisbi rütubəti 
85-95% -
dən 65-70% -ə endirilir. Temperaturun saatda 0,5 ° C artması, istilik dövründə istilik 39 ° C-
yə çatana qədər həyata keçirilir, sonra istiləşmə mərhələsinin sonuna qədər temperaturu bu səviyyədə 
saxlayır, "istilik-islatmaq" rejimi davam etdirilir. Rütubətin azaldılması texnoloji damperləri açaraq 
təmiz hava udmaqla təmin edilir. Nəmləndirmə mərhələsi 20-30 saat davam edir. 
 
Rəngin fiksasiya mərhələsi havanın temperaturunun 43-45 ° C-yə qədər artması və nisbi hava 
rütubətinin 50-60% -ə qədər azalması ilə xarakterizə olunur və bu parametrlər fazın sonuna qədər 
saxlanılır. Fiksasiya mərhələsində istilik verilməsi və geri çəkilməsi dövrləri eyni seçilmiş rejimdə 
aparılır (30-60 dəqiqə), istilik saatda 1 ° C-yə yüksəlmə istilik dövründə istilik 43-45 ° C-yə çatana 
qədər aparılır, sonra da rejim bu səviyyədə saxlanılır. Fiksasiya mərhələsinin sonuna qədər "istilik- 
çəkmə" davam edir. Rütubət texnoloji qapıları açaraq azalır. Fiksasiya mərhələsi 12-20 saat davam 
edir. 
 
Yarpaq təbəqəsinin qurudulması mərhələsi qurutma maddəsinin temperaturunun 55 ° C-yə 
qədər artması və havanın nisbi rütubətinin 40% -ə enməsi ilə xarakterizə olunur. Qurutma 
mərhələsində, istilik vermə və geri çəkmə dövrləri eyni seçilmiş rejimdə aparılır (30-60 dəqiqə), istilik 
saatda 0,5 ° C-
yə yüksəlmə istilik dövründə 55 ° C-ə çatanadək istiləşmə müddətində aparılır və 
ardından temperaturu sona qədər bu səviyyədə saxlayır. qurutma mərhələləri, "istilik-istirahət" rejimi 
davam edir. Rütubətin 50-60% -dən 40% -ə qədər azalması təzə əmmə ilə havanın qismən 
sirkulyasiyası ilə təmin edilir. Qurutma mərhələsi 20-40 saat davam edir. 
 
Orta damarın qurudulması mərhələsi hava istiliyinin 60-75°C-yə qədər artması və havanın 
nisbi rütubətinin 20-30% -ə enməsi ilə başlayır. Orta damarın son qurutma mərhələsində, istilik vermə 
və geri çəkmə dövrləri eyni seçilmiş rejimdə aparılır (30-60 dəqiqə), istilik saatda 1 ° C-yə yüksəlir, 
istilik dövründə istilik 75 ° C-yə çatana qədər aparılır və ardından temperaturu sona qədər bu səviyyədə 

---

Səhifə 5 / 16 
saxlayır. Bu mərhələdə də "istilik-istirahət" rejimi davam edir. Hava rütubətinin azalması onun tam 
dövranı ilə həyata keçirilir. Orta damarın qurutma mərhələsinin müddəti 25-40 saatdır. 
Təklif olunan metoddan istifadə edilərkən qurutma müddəti 100-120 saatdır, enerji istehlakında 
azalma 20%-dir.