OTUZ DÖRDÜNCÜ DƏRS ZƏRDÜŞTİLİYİN DİNİ AYİNLƏRİ 1. Odun müqəddəs sanılması: Zərdüştlər dördlük təşkil edən ünsürləri (su, od, hava və torpaq) pak və müqəddəs
sayırlar. Zərdüştilik hökmlərində bu dörd ünsürü aludə edən şəxslər üçün ağır cəza
tədbirləri nəzərdə tutulmuşdur. Əlbəttə, atəş daha artıq ehtirama layiq görülüb və
zərdüştlər onu nur və işıqlıq simvolu, ilahi mələkut nişanəsi, nurun və işıqlığın xaliqi
olan Ahura Məzdanın rəmzi hesab edirlər. Zərdüştlər odu müqəddəsləşdirməkdə o
qədər ifrata varmışlar ki, onların mə'bədləri də atəşgah adlandırılmışdır; onların
ibadətləri də odun qarşısında yerinə yetirilir. Buna görə də zərdüştlər sair qövmlər
və digər din ardıcılları arasında atəşpərəst kimi tanınmışlar.
Müqəddəs atəş uzun-uzadı hazırlıqlar və müfəssəl ibadətlər silsiləsi ilə yanaşı
hazırlanır. Ən müqəddəs atəş odur ki, on altı ayrı-ayrı atəşdən təşkil olunsun. (Yə'ni,
on altı məntəqədə xüsusi mərasim, dua və zikrlərlə müqəddəs atəş hazırlansın, daha
sonra onlar bir-birilə birləşdirilsin).
Atəşin müqəddəs sayılıb pak saxlanmasının qaydalarından biri də budur ki, ətirli
səndəl ağacının odunlarından bir neçəsini yonaraq üst-üstə toplayır və onları odun
üzərinə tökürlər. Sonra atəş şö'lələrinin yuxarısında azacıq məsafədə atəşlə təmasda
olmayan metal bir qaşıq saxlayırlar; onda kiçik bir dəlik açılır və qaşığın arasında
səndəl çubuqlarının ovuntularını tökürlər. Sonra müqəddəs çubuqlar yığımını
alovlandırıb dua və nəğmə oxuyub qiraət etməklə məşğul olurlar. Bu əməli 91 dəfə
təkrar edirlər. Nəhayət mubədlərin 16 müxtəlif məntəqədən bir yerə topladıqları pak
atəş müqəddəs bir kürədə yandırılır və mubədlər öz ağızlarını incə bir parça ilə örtüb
uzaqdan tənəffüs etdikləri bir halda onu yandırırlar.
Odun qorunduğu qab daxili otağın yaxınlığında küllə doludur və orada dörd ayaqlı
bir kürsü vardır ki, mubədlər onu növbə ilə səndəl ağacının çubuğunun qırıqları ilə
alovlu saxlayırlar. Ağızlarına bir parça bağlayırlar ki, nəfəsləri pak oda üfürülməsin
və onu çirkləndirməsin. Həmçinin odun kənarında asqırıb və ya öskürməkdən
özlərini saxlayırlar.
Zərüdşt dininin ardıcılları günün istənilən vaxtında atəşgahın içərisinə gedə
bilərlər. Mə'bədə daxil olmazdan qabaq öz əllərini və üzlərini suya çəkir, Avestanın
bir hissəsini tilavət edir, dua və münacat oxuyurlar. Sonra ayaqqabılarını çıxardaraq
mə'bəd otağına daxil olub, müqəddəs məşəlin qarşısında namaz qılır, bir qədər
səndəl çubuğu ilə yanaşı olan nəzir və hədiyyəni mubədə təqdim edirlər. Bunun
müqabilində mubədin ixtiyarında olan müqəddəs küldən bir qab götürür, feyz və
bərəkət kəsb etmək niyyəti ilə öz üzlərinə və gözlərinə sürtürlər. Sonra oda tərəf
tə'zim əlaməti olaraq əyilərək namaz qılır, dua oxuyur və hər bir halda həmin odu
ilahi mələkut nişanəsi və rəmzi kimi qələmə verirlər;
179
onlar oda allah kimi deyil, onun nişanəsi kimi pərəstiş edirlər. Daha sonra yavaşca
arxaya çəkilir, ayaqqabı çıxarılan yerə çatır və atəşgahdan xaric olurlar.