222
QIRX BEŞİNCİ DƏRS
SABEİ DİNİ
MÜQƏDDİMƏ
Sabei dini İraqın cənubunda yaşayan, İranın qərbi Xuzistan məntəqəsində
(Mişan
səhrası və Karun haşiyəsində)
azlıqda yaşayan bir ayinin ardıcıllarıdır ki, onların sayının
təxminən 200 min nəfər olduğu deyilir.
Xüsusi adət-ən'ənələrə malik olduğuna, fərdi və ictimai həyatlarında sair millətlər
və qövmlərlə qarışmaqdan, öz əqidələrini aşkar etməkdən çəkindiklərinə görə
Sabeiilər barəsində kifayət qədər dəqiq mə'lumat yoxdur. Onların keçmişləri də
müəmmalıdır; tədqiqatçılar onların
barəsində fərqli, bə'zən də zidiyyətli nəzərlər
vermişlər. Amma Qur'ani-Kərimdə - Bəqərə-62, Maidə-69, Həcc-17 - onların adı
məsihilər və yəhudilərlə yanaşı qeyd olunur.
Yuxarıdakı ayələrdən belə nəticə əldə olunur ki, sabeiilər ilahi dinlərin ardıcılları
cərgəsində və təkallahlı olmuşlar. Onlar sair din ardıcılları kimi sonradan şirkə tərəf
çəkilmiş, buna görə də bir qurupu mö'min, digər bir qurupu isə müşrik olmuşlar.
SABE KƏLMƏSİNİN LÜĞƏT MƏ'NASI
Sabeə və sabinu kəlmələrinin kökü barəsində müxtəlif
nəzər və ehtimallar
verilmişdir. Amma ən məşhur nəzəriyyə budur ki, bu kəlmə ibri dilində olan «sad»,
«bey» və «əyn» kökündən alınmışdır və «suya cummaq» mə'nasını ifadə edir. Bu
kəlmə ərəbləşdikdə «əyn» hərfi «həmzə»yə çevrilmiş və «sad», «bey» və «həmzə»
şəklini almışdır. Buna əsasən sabeii «suda batanlar» mə'nasını daşıyır. Bu nəzər
həmin ayinin həqiqətinə daha yaxındır. Çünki, bu ayinin ardıcılları «qüsl etmək»,
«tə'mid» vermək və eləcə də əşyaların və yeyinti məhsullarının yuyulmasına
həddindən artıq diqqət yetirirlər. Hətta, onlar bəzi müsəlman qövmləri arasında
müqtəsilə adı ilə tanınmışlar. Bu dinin xüsusiyyətlərinə görə sabeiilər həmişə Fərat,
Dəclə, Karun kimi böyük çayların sahillərində yaşamışlar.
223
DİNİ ƏSASLARI
Sabeii dini barəsində tədqiqatçıların ixtilafına səbəb olan məsələlərdən biri də
oların hansı ilahi peyğəmbərin ardıcılları olmasıdır. Bə'ziləri demişlər ki,
onlar
həzrət Nuh peyğəmbərin dininin ardıcıllarıdır, sair peyğəmbərləri isə ilahi elçi olaraq
qəbul etmirlər. Digər nəzər budur ki, sabeiilər kitab əhlidir və Zəburu tilavət edirlər.
Bə'ziləri inanırlar ki, onlar həzrət Yəhyaya qədər olan bütün ilahi peyğəmbərləri
qəbul edir və ondan sonrakılara inanmırlar. Nəhayət
sonuncu nəzərdə deyilir ki,
onlar yalnız öz dinlərinin alimləri olan ruhanilərə tabe olur və onları da peyğəmbər
kimi deyil, öz dinlərinin bir kahini kimi qəbul edirlər.
Bu barədə mövcud olan müxtəlif nəzərlər arasında zahirən üçüncü nəzər (yə'ni,
Yəhya peyğəmbərə e'tiqadlı olmaq) həqiqətə daha yaxındır. Çünki, sabeiilərin dini
mənbələrində dəfələrlə Yəhya məzhəbi adlı bir ayinin adı çəkilir. Ümumiyyətlə,
onlar dinlərinin əsası olan “Tə'mid” ayininin həzrət Yəhyadan qaldığını deyərək,
Məsihi də bu ayinə iman gətirənlərdən hesab edir, lakin onun, sonradan
bu dinin
sirlərinə xəyanət etdiyini iddia edirlər. Həmçinin deyirlər ki, Məsih Yəhyanın
məzhəbini korlamış və axar suda olan tə'mid quslunu dəyişdirmişdir.
Dostları ilə paylaş: