259
ƏLLİ DÖRDÜNCÜ DƏRS
RAHİBLİK (TƏRKİ DÜNYALIQ)
MÜQƏDDİMƏ
Məsihilik nöqteyi-nəzərində rahiblik tərki-dünyalıq, ibadət və dini işlərlə məşğul
olmaq məqsədi ilə gündəlik və adi işlərdən əl çəkməkdən ibarətdir. Məsihi
rahibliyinin mənşəyini həzrət İsanın tamamilə ruhani həyat seçərək, cəmiyyətdən və
maddi həyatdan ayrı bir həyata meyl göstərməsində axtarmaq lazımdır. Həzrət
Məsihin ömrünün axırına qədər subay yaşaması, onun da ardınca rəsul Pulsun subay
həyat tərzi keçirməsi, subaylıq həyatının rəvac verilməsi, digər tərəfdən isə həzrət
Məsihdən «Mənim şagirdlərim ata-anadan, bacı-qardaşdan, arvad-uşaqdan, hətta öz
canlarından belə əl çəkməlidir.» sözlərinin nəql olunması və nəhayət ilahi
padşahlığın, yaxud asimani məlakutun təşkil olunması yolunda olan şövq və rəğbət
məsihi tə'limləri arasında belə bir əndişənin yaranmasına
səbəb olmuşdur; bu
məqsədlə həzrət İsanın ardıcıllarının bir çoxu maddi həyatdan üz çevirir, bütün
dünyəvi asılılıqlardan və məhəbbətlərdən üz döndərməklə rahiblik həyat şəraitini
seçir, ibadət, zikr, təfəkkür və bu kimi digər işlər görməklə müqəddəsliyin, təqvanın
yüksək dərəcələrinə nail olmaq üçün, eləcə də asimani mələkuta xidmət etmək üçün
ləyaqət tapmağa çalışırlar.
TARİXÇƏSİ
İrfan və sufiliyə meyllər məsihi dininin yaranmasından
əvvəl də mövcud
olmuşdur. Bunun ən bariz nümunəsi “Esiniyun” adlanan yəhudi xirqəsidir ki, xüsusi
mülkiyyəti və sərvət yığmağı inkar edir, çöllərdə və səhralarda yoxsulluq içərisində
yaşayır, ibadət və namaz qılmaqla məşğul olurdular. Bu zahidanə həyat tərzi məsihi
aləminə də sirayət etdi və yuxarıda qeyd olunan məsihi ünsürləri rahibliyə meyl
göstərməkdə ondan kəskin şəkildə tə'sirləndilər.
Alimlərin əksəriyyəti bu fikirdədirlər ki, məsihi dinindəki rahiblik Antoni (yaxud
Antoniyus, 251-356-cı miladi ili) vasitəsi ilə Misirdə başlamışdır. O, 20 yaşında öz
var-dövlətinin hamısını fəqirlərin arasında bölüşdürmüş, ucqar nöqtədə yerləşən bir
mağaraya gedərək vaxtını ibadət və təfəkkürlə keçirmişdi. Onun tərkidünyalıq və
müqəddəslik şöhrəti digər şəxslərin də onun ətrafına yığılmasına və nəticədə ona
tabe olaraq, səhralıqlarda yaşamasına, ibadət, zikr, dua ilə məşğul olmalarına səbəb
olmuşdu. Antoni ona məftun olan bu ardıcıllara təşkilatçılıq etdi;
onlar üçün dini
həyat qanunları müəyyənləşdirdi, sadə yaşamaq, maddi və dünyəvi məhəbbətlərə
e'tinasızlıq prinsipini öyrətdi.
Beləliklə, məsihi rahiblərindən ilk
260
qurupu vücuda gəldi. Onlar məsihi alimləri, yaxud məsihi sufiləri adı ilə də
tanınmışdılar.
Bu zamandan etibarən rahiblik yeni bir hərəkat və cərəyan kimi məsihi aləmində
sür'ətlə inkişaf etdi; məsihilərdən çoxu bu həyat tərzinə üz tutdular. Bunun ardınca
kütləvi şəkildə mə'nəvi həyat üçün - ruhani rahiblər
üçün sovməə tikilişi geniş
şəkildə yayılmağa başladı.
Antonin öz ardıcılları arasında inzibati qayda-qanunlar bərqərar etməsinə
baxmayaraq, onların yaşayışı fərdi xarakter daşıyırdı. Onun yaratdığı hərəkatdan az
bir vaxt sonra Paximiyus (290-346-cı miladi) Misirdə yerləşən Tabonda 9 sovməə
tikməklə rahibləri qurup şəklində yaşayan bir həyata qaytarmaq istədi. Onun rahiblik
üsul-idarəsi təqva və müqəddəslik əldə etmək üçün mütəşəkkil bir həyat qurmaq
qərarına gəldi. Paximiyusun yaratdığı qayda-qanunlar və sistemdən ibarət olan bu
yaşayış tərzi bundan sonra rahiblik qayda-qanunlarına yüksək tə'sir qoydu və daha
sonra sövmiyələrin sayı məsihi ərazilərinin şərq hissələrində sür'ətlə yayılmağa
başladı. Sövmiyələrdə Paximiyusun qayda-qanunları altında yaşayan rahiblər öz alın
təri və zəhmətləri ilə bir tikə çörək qazana biləcək müxtəsər işlə məşğul olurdular.
Paximiyusdan sonra Bazil (330-379-cu miladi) Qeysəriyyə şəhərinin yepiskopu
(hal-hazırda da onun adı şərq ortodoks kilsələrində izzət və ehtiramla yad edilir)
sövmiyə rahiblərinə çox ehtiram göstərdi və onlar
üçün müəyyən qayda-qanunlar
nəzərə aldı ki, hələ də ona ortodoks məsihiləri arasında əməl olunur. Bazil çalışırdı
ki, rahiblərin kütləvi şəkildə yaşamaları üçün ictimai maraq yaratsın. Buna görə də
çalışırdı ki, rahiblər işləsin, yaxşı əməllərlə məşğul olsun və həmin halda dua və
müqəddəs kitabı oxuyub, dünyəvi məsələlərə e'tinasızlığı davam etdirsinlər ki, bu
yolla da rahiblik öz ictimai mövqeyini artırsın. Bazil bu qayda-qanunlarla rahibliyə
yeni rövnəq bəxş edə bildi və onun ictimai mövqeyini yüksəltdi. Bundan əlavə, onun
gördüyü tədbirlər sayəsində rahiblərin sövmiyələri həmin nahiyələrdəki
yepiskopların qüdrət və nüfuzu altına keçdi. Məhz bu dövrlərdə rahiblər Allahın
məhəbbətini
cəlb etmək, niyyətlərini xalisləşdirmək, ləyaqət və müqəddəslik əldə
etmək üçün öz vaxtlarını ictimai xidmətlərə, fəqirlərə, yoxsullara və yetimlərə əl
tutmağa sərf edir və öz zəhmətləri ilə əldə etdikləri azacıq ruzi ilə sadə həyat tərzi
keçirirdilər.
Onlar şərab içməyi, qeyri-dini kitabları oxumağı da özlərinə haram
etmişdilər.
Dostları ilə paylaş: