O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XV asr boshlarigacha)

* Muhammad Narshaxiy (899–959) – tarixchi olim. 
Buxoroning Narshax qishlog‘ida tug‘ilgan. “Buxoro 
tarixi” nomli asarini yozib qoldirgan
* Amir (arabcha – “amr qiluvchi”, “boshliq”, “hokim”) – 
lashkarboshi, hokim, bek. Arab xalifaligi davrida 
alohida qo‘shin qo‘mondonlari amir deb atalib, ular 
odatda zabt etilgan viloyatlarga noib etib tayinlanganlar
* Fath (arabcha) – “egallash”, “zabt etish”, “bosib 
olish” ma’nosini beradi
* Iqto (arabcha) – chek, taqsimlab berilgan yer, hukmdor 
tomonidan katta xizmatlari uchun in
’
om qilingan chek 
yer
* Ushr (arabcha – “o‘ndan bir”) – idora ishlari uchun 
daromadning 1/10 hajmi hisobida olinadigan soliq

---

31
ijara tarzida bo‘lib berishgan. Buning uchun ziroatkorlar soliq 
to‘lashgan. Dehqonlar va amirlar soliqning xalifa xazinasiga 
tushishida vositachilik qilishgan. 
1. Jahon tarixidan olgan bilimlaringizga asoslanib arablar haqida 
va Islom dini qanday vujudga kelganligini gapirib bering.
2. Xuroson qaysi hududlarni o‘z ichiga olgan? Uning markazi 
qaysi shahar bo‘lgan?
3. Ayting-chi, Movarounnahr qanday ma’noni anglat gan?
4. O‘ylab ko‘ring-chi, nega arablar Movarounnahrni dast lab bo-
sib olishni ko‘zlamagan?
5. Xorazm xalifalikka qanday tobe etildi?
6. Arablar Movoraunnahrni necha yil mobaynida bosib olgan?
7. Arablar davrida yer egaligining qanday shakllari mavjud 
bo‘ldi?
10-§. MOVAROUNNAHRDA ISLOM DININING 
yOyILISHI
Tayanch tushunchalar: fath oqibatlari, soliqlar, Islomga da’vat. 
Iqtisodiy oqibatlar.
Xalifalik o‘lkani zabt etish jarayonida 
uning deyarli barcha obod dehqonchilik vohalarini, juda ko‘p 
shahar va qishloqlarga o‘t qo‘yib vayron etdi. Suv inshootlari 
buzib tashlandi. ekin maydonlari suvsizlikdan qurib qoldi. 
Zabt etilgan shahar va qishloq aholisidan oltin, ku 
mush, 
qimmatbaho buyumlar va ko‘plab qurol-yarog‘lar tortib olindi. 
Sulh tuzishga majbur bo‘lgan Buxoro, Poykand, Sug‘d 
hukm dorlaridan katta miqdorda boj-u tovonlar undirib olindi. 
Xalifalik qo‘shinlariga minglab nafar mahalliy yigitlarni jalb 
etdilar.
Istilochilar harbiy kuchga tayanib, aholidan turli soliqlar 
undirib, aholini xilma-xil jamoa ishlariga safarbar etadilar.