www.ziyouz.com kutubxonasi
86
Yo‘lchivoy bolalik chog‘larida eshitgan «sen yo‘lda tug‘ilgansan, shuning uchun
Yo‘lchivoy qo‘yganmiz ismingni», degan gaplarni eslab, ko‘zlari kosasidan chiqib ketay
dedi.
— Men... Men-chi? — dedi duduqlanib.
Xadicha o‘g‘lining bu ahvolini ko‘rib, qo‘rqib ketdi. Unga yaqinlashib, bag‘riga bosib
oldi.
— Jon bolam, o‘zingni bos.
— Ayting, to‘g‘risini ayting...
— Aytaman, jon bolam, aytaman, bu sirni o‘zim bilan olib ketolmayman. Qasam ich,
deyishganda ko‘nmaganman, orada qasam yo‘q, bir kunmas bir kun aytaman, deb
o‘ylardim. Mayli, endi aytay, zora bag‘rimdagi qoralar yuvilsa... — Xadicha chuqur nafas
olib, uzoq yillar asragan sirni ochishga quvvat to‘plaganday bo‘ldi. — O‘sha suratdagi
odam... otang... Sen yo‘lda tug‘ilgansan. Qashqarga borganimizdan keyin ovsinimning
qazosi yetdi. Bolasi ham o‘lik tug‘ildi, o‘zi ham uzoq yasholmadi. O‘shandan keyin...
Amaking senga ota bo‘ldilar...
Yaqindagina otasining jismini yerga qo‘ygan Yo‘lchivoy bu gapdan keyin uning ruhidan
ham ajraganday bo‘ldi. Haqiqat yuz ochgach, ona-bola o‘ylaganday, olam ostin-ustin
bo‘lib ketmadi. Necha kundan beri yer yuzini isitmay qo‘ygan quyosh o‘sha-o‘sha
bezbetlarcha boqadi. Barglarini to‘kib bo‘lgan daraxtlar qorayib, xunugi chiqib turibdi.
Olam o‘sha-o‘sha, qiyomat esa ona-bolaning yuragida boshlangan edi.
Derazadan yopirilib kirayotgan quyosh nuri tokchadagi kaftdek ko‘zguga urilib, shiftga
sapchigancha qotgan. Xontaxta ustida ichilmay sovub qolgan yarim piyola choyga
tushgan quyosh nuri esa shiftda beorom yurakdek titraydi. Diqqat bilan qaralsa,
piyoladagi choydan jon olgan quyosh nuri shiftga turli suratlar chizadi: tog‘lar o‘rnini
tuyaga bo‘shatadi, tuya bir gala bo‘rilarga, bo‘rilar chiroyli qasrga, qasr iblislarga...
Ona-bola quyoshning bu hunaridan bexabar. Bu onda, hayotning tomchiday bir
qismida, ularning qalblari o‘ttiz uch yillik voqealar po‘rtanasiga bandi bo‘lgan. Bu
bandilikdan qutulish uchun yuraklar qattiq-qattiq tepadi, ko‘krak qafasini sindirib, otilib
chiqib ketmoqchi bo‘ladi.
Xadicha farzandini bag‘riga bosganicha ko‘zlarini yumib olgan. U hech narsani eslagisi
kelmaydi. Garchi yomon yo‘lga yurmagan, to‘g‘ri yashagan bo‘lsa-da, o‘tgan hayoti
ko‘ziga jirkanch ko‘rinadi.
U o‘g‘lining boshiga yuzini qo‘yib, yuragi o‘rtanadi: Yo‘lchivoydan kap-katta yigitning
emas, beshikdan endigina yechib olingan go‘dakning isi keldi. Xadicha bolasini
beshikdan yechib olib bag‘riga bosganida, suyib erkalaganida, to‘yib-to‘yib o‘pganida
dimog‘iga shunday beg‘ubor hid urilardi. Endi bu hid qaerdan keldi? O‘g‘li go‘daklik
chog‘iga qaytdimi? «Qo‘lbog‘idan qutulib, ozodlikka chiqqan bolacha tipirchilaydi,
onasining qo‘lidan yulqinib chiqib, go‘yo yugurib ketmoqchi bo‘ladi. Ie, ana, yulqinib
chiqa oldi. Yugurib ketdi. Og‘qyalang yuguryapti, axir yo‘llarda tikonlar bor-ku?! Tikon
ham mayli, ufqda yer yonyapti! Bolasi esa to‘ppa-to‘g‘ri o‘tga qarab chopyapti. O‘zi-chi,
o‘zi nimaga qarab o‘tiribdi? Nimaga bolasini asrashga harakat qilmayapti? Xadicha
turmoqchi bo‘ladi — oyoqlari o‘ziga bo‘ysinmaydi. Ufqdagi olovning tafti shu yerga ham
yetib kelib, tutuni nafasini bo‘g‘adi...
Onasining ko‘ksiga bosh qo‘ygan Yo‘lchivoy hushidan ayrilgan odam ahvolida o‘tiribdi.
Ona yuragining tepishi unga «taq-dir», «taq-dir» kabi eshitilardi. Kuch bilan urayotgan
yurak zarbi avval sustlashdi. So‘ng... siyraklashdi... Yo‘lchivoy sergak tortib, boshini
ko‘tarib onasiga qaradi: ko‘zlari yumuq Xadichaning yuzidan rang qochgan edi.
— Aya, ayajon! — dedi Yo‘lchivoy titroq ovozda.