96
Faktoring operatsiyalari bank tomonidan amalga oshirilganda banklarda
maxsus bo’lim tashkil etiladi. Bankda faktoring operatsiyalari moliyaviy manbasi
bo’lib bankning o’z mablag’lari, jalb etilgan va kredit mablag’lar hisoblanadi.
Bank sotilgan tovar yoki ko’rsatilgan xizmatlar uchun to’lov
summasini
zudlik bilan to’lab berish maqsadida sotuvchidan to’lov talabnoma yoki schet-
fakturada ko’rsatilgan summani diskont asosida sotib oladi va debitorga nisbatan
barcha huquqni o’ziga o’tkazadi. Bank to’lov hujjatlarni
sotib olishda asosiy
e’tiborni sotib oluvchining moliyaviy barqarorligi, uning tovar yoki xizmatlarining
sifati va bozordagi jozibadorligiga e’tibor qaratadi.
Banklarda faktoring operatsiyalari ko’zda tutilmagan 90966-“Sotib olingan
debitorlik qarzlari – Faktoring” hamda balansli 11101-“Sotib olingan debitorlik
qarzlari – Faktoring” va 11103-“Muddati o’tgan sotib olingan debitorlik qarzlari –
Faktoring” hisobvaraqlarida hisobga olib boriladi.
Masalan, bank faktoring shartnomasiga asosan sotuvchining 100,0 mln
so’mlik to’lov talabnomasini 3,0 mln so’m diskont komission to’lov va 30 kundan
keyin sotib oluvchidan to’lov sumasi
tushishini nazarda tutib, sotib oldi va
quyidagi buxgalteriya yozuvlarini amalga oshirdi (sotuvchi va sotib oluvchi shu
bankning mijozi hisoblanadi).
a). Balansli hisobvaraq bo’yicha:
Debet
11101– “Sotib olingan debitorlik qarzlari –
Faktoring
”
97000000,0
Kredit
202XX– “Sotuvchining depozit hisobraqami”
b). Ko’zda tutilmagan hisobvaraq bo’yicha:
Debet
90966–“Sotib olingan debitorlik qarzlari –
Faktoring”
97000000,0
Kredit
96331–“Sotib olingan debitorlik qarzlari –
Faktoring bo’yicha kontr hisobvarag’i”
Sotib oluvchi to’lovni amalga oshirdi.
a). Balansli hisob varaq bo’yicha:
Debet
202XX
–
“Sotib
oluvchiningdepozit
hisobraqami”
100000000,0
Kredit
11101 –“Sotib olingan debitorlik qarzlari –
Faktoring”
97000000,0
Kredit
45217 – “Sotib
olingan debitorlik qarzlari
bo’yicha daromadlar – Faktoring”
3000000,0
v). Ko’zda tutilmagan hisobvaraq bo’yicha:
Debet
96331 – “Sotib olingan debitorlik qarzlari –
Faktoring bo’yicha kontr hisobvarag’i”
97000000,0
Kredit
90966 – “Sotib olingan debitorlik qarzlari –
Faktoring”
97
Sotib oluvchi faktoring shartnomasida ko’zda tutilgan muddatda to’lovni
to’lay olmadi.
a). Faktoring sumasi muddati o’tgan faktoring hisobvarag’iga o’tkaziladi:
Debet
11103–“Muddati o’tgan sotib olingan debitorlik
qarzlari – Faktoring”
97000000,0
Kredit
11101 –“Sotib olingan debitorlik qarzlari –
Faktoring”
b). Bank faktoring operatsiyasi hisobidan yo’qotishi mumkin bo’lgan
zararlarni qoplash bo’yicha zaxira shakllantirdi. Zaxira Markaziy bankning
aktivlarni tasniflash bo’yicha joriy etilgan tegishli yo’riqnomasi
asosida
shakllantiriladi:
Debet
56814–“Sotib olingan debitorlik qarzlari – Faktoring bo’yicha
ko’rilishi mumkin bo’lgan zararlarni baholash”
Kredit
11199–“Sotib olingan debitorlik qarzlari – Faktoring bo’yicha
ko’rilishi mumkin bo’lgan zararlarni qoplash zaxirasi”
b). Bank faktoring summasini zararlarni qoplash bo’yicha shakllantirilgan
zaxira hisobidan qopladi:
Debet
11199 – “Sotib olingan debitorlik qarzlari – Faktoring bo’yicha
ko’rilishi mumkin bo’lgan zararlarni qoplash zaxirasi”
Kredit
11103 – “Muddati o’tgan sotib olingan debitorlik qarzlari –
Faktoring”
Banklarda muddati o’tgan yoki to’lovchining moliyaviy beqarorlik holatiga
tushib qolishi natijasida vujudga kelgan zararlar
bank boshqaruv kengashining
qarori asosida zararlarni qoplash hisobidan yopiladi va ushbu summa kelgusida
undirib olish maqsadida bankning tegishli ko’zda tutilmagan hisobvaraqlarida
hisobga olib boriladi.
Dostları ilə paylaş: