Milliyetçilik sosyolojisi

MİLLETLER: TASARI ÜRÜNÜ MÜ? 
Bir kültür doktrini, sembolik bir dil ve bilinç olarak milli­
yetçiliğin esas meselesi kollektif kültürel kimliklerden veya 
kültürel milletlerden müteşekkil bir dünya yaratmaktır. 
Nüfusun hangi birimlerinin ve neden bilhassa onların millet 
haline gelmeye müsait olduğunu belirlememekle birlikte 
milletlerin nerede ve ne zaman oluşacaklarının belirlenmesinde 
büyük bir rol oynar. Milliyetçilik bu noktada siyasî alana girer. 
Çok merkezli biricikliğin dil ve doktrini olarak, eski seçilmiş 
halklar doktrininin modern, laik bir eşdeğeri olarak milli­
yetçilik, modern öncesi çağlarda pek çok etnik toplulukta 
görüldüğü gibi siyasî alandan büyük ölçüde kopuk saf bir 
kültürel ve toplumsal tahayyül ve bilinç olarak kalabilirdi. 
Milliyetçiliğin ekseriyetle kültürün özel alanı ile siyasetin 
kamusal alam arasında sınır çekmekteki başarısızlığı, özgül 
grupların niyetlerini ve milliyetçilik yorumlarını bir yana 
bırakırsak dolaysız siyasî etkisi milliyetçiliğin modern dünyada 
belli örneklerini gördüğümüz gibi 4. Bölüm'de de tartıştığımız 
başka oluşturucularının olduğunu düşündürtmektedir. 
Başka bir deyişle millî kimlikle kastettiğimiz şey hem 
157 

---

kültürel hem de siyasî bir kimliği içerir ve kültürel toplulukta 
olduğu kadar siyasî toplulukta da konumlanır. Bu, bir millî 
kimlik imalatının aynı zamanda jeopolitik bir haritanın ye­
niden çizilmesi veya siyasî rejim ile devletlerin bileşiminin 
değiştirilmesi gereği gibi, siyasî doğurguları olan siyasî bir 
eylem anlamına geldiği için önemlidir. "Milletlerden müte­
şekkil bir dünya" yaratmanın, tek tek devletler açısından 
olduğu kadar küresel devletler sistemi bakımından da derin 
sonuçları vardır. 
Millî kimlik siyaseti, 1. Bölüm'de anlatılan, milletin etnik 
ve teritoryal model çerçevesindeki çifte kavramlaştırılışıyla 
daha da içinden çıkılmaz bir hal alır. Bu durum birbirinden 
çok farklı millî siyasî kimlik ve topluluk türü yaratacak gi­
rişimlere yolaçmıştır. Birincisi (basit tarihsel anlamda) teri­
toryal siyasî millet tipi olmuştur; ikincisi de etnik siyasî millet 
tipi. Her bir durumda, önceki bölümde tartışılan farklı ye-
ni-klasik/rasyonel ve yerli/romantik kültürel kaynaklardan 
çıkartılan oldukça farklı bir siyasî kimlik ve topluluk modeli 
tasarlanır. Bu bölümde esas olarak teritoryal siyasî kimlikler 
ve topluluklar yaratma çabalarını, bir sonraki bölümde de 
bu çabaların tahrik ettiği etnik tepkileri ve çok etnili devletlerin 
sorunlarını ele alacağım.