O bobojonov k. Jumaniyozov


Hisobotlarni topshirish muddatlari



Yüklə 1,89 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə12/214
tarix30.01.2023
ölçüsü1,89 Mb.
#122739
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   214
59.MOLIYAVIY HISOB Ukuv kullanma

10. Hisobotlarni topshirish muddatlari. Ma’lumotlar tashqi 
auditorlar tomonidan moliyaviy hisobotlarni tekshirish, tayyorlash, chop 
qilish va taqsimlash uchun ma’lum vaqt kerak bo’lganligi sababli, ular 
foydalanuvchilarning qo’liga hisobot davri tugagandan keyin bir necha 
hafta ichida kelib tushadi.
25


Boshqaruv hisobi bo’yicha tuzilgan hisobot esa kechiktirmasdan chora 
ko’rishni talab qiladigan axborotdan iborat bo’lishi mumkin. 
Bu hisobotlar odatda hisobot oyi o’tgandan keyin bir necha kunda 
yoki kundalik hisobot uchun olingan kunning ertalabiga tuziladi.
11. Hisobotning ob’ekti: Moliyaviy hisobotlarda sub’ekt yagona 
butunlikda izohlanadi. Bir nechta tarmoqlarda faoliyat ko’rsatayotgan 
kompaniyalar uchun tarmoqning har biri bo’yicha sarflangan xarajat va 
olingan daromadlarni aks ettirish zaruriyati mavjud. Boshqaruv hisobida 
asosiy e’tibor sub’ektning uncha katta bo’lmagan bo’linmalariga va 
ulardagi ayrim buyumlar, faoliyatning turlari, tashkiliy bo’linmalar, 
javobgarlik markazlariga jalb qilinadi. Lekin sub’ekt xarajatlarining jami 
summasini qismlarga bo’lib, ayrim bo’linmalarning xarajatlariga yozish 
(o’tkazish), moliyaviy hisobda mavjud bo’lmagan, muhim muammolarni 
keltirib chiqaradi.
12. Hisobni to’g’ri yuritmaganligi uchun javobgarlik. Garchi 
bunday hollar kam uchratilsa ham, ba’zida kreditorlar yoki aksiyadorlik 
kompaniyalar yillik buxgalteriya hisoboti va balansdagi axborotni asossiz 
buzib ko’rsatilganligi haqida kompaniyani ayblab, sudga murojaat qilishlari 
mumkin. Boshqaruv hisobidagi hisobotlar esa, yuqorida 
ta’kidlangandagidek, hisobda umumqabul qilingan prinsiplarga albatta 
to’g’ri kelishi shart emas va ular keng ommaga mo’ljallangan emas.
Menejer o’zining noto’g’ri bo’lgan qarorlari uchun javobgarlikka 
tortilishi mumkin va bunda boshqaruv hisobining ma’lumotlari bunday 
qaror va keyinchalik amalga oshiriladigan tadbirlarga sabab bo’lishi mum-
kin. Lekin javobgarlikka tortish uchun boshqaruv hisobining qandaydir 
ma’lumotlari emas, balki faqat qabul qilingan qaror yoki amallar sabab 
bo’lishi mumkin.
Moliyaviy hisob bilan boshqaruv hisoblari o’rtasidagi yuqorida 
keltirilgan farqlarga qaramasdan, ularning o’rtasida o’xshashlik ham mav-
juddir. Chunki moliyaviy hisobda mavjud bo’lgan elementlarni boshqaruv 
hisobida ham topish mumkin. Buning ikki sababi bor: 1) moliyaviy hisob 
uchun umumqabul qilingan prinsiplarning ahamiyatini belgilovchi omillar 
boshqaruv hisobiga nisbatan ham amal qiladi. Masalan, boshqaruv 
xodimlari o’zining faoliyatida mutlaqo tekshirib bo’lmaydigan sub’ektiv 
baholash va fikrlarga tayanaolmaydigan standartlar mavjud bo’lib, har bir 
mamlakat o’ziga zarur deb bilgan prinsiplardan (hisob yuritishning asosiy 
qoidalari) foydalanadi. Bu prinsiplar odatda bir nechta asosiy konsepsiya 
va idrok qilinadigan tushunchalarga tayanib ishlab chiqarilgan bo’ladi.
26


Hozirgi paytda barcha mamlaktlarda buxgalteriya hisobi birinchi nav-
batda balanslashtirish prinsipiga tayanadi.
Ma’lumki, buxgalteriya balansi hisobni mustaqil yuritadigan har bir 
xo’jalik yurituvchi sub’ektning ma’lum bir vaqtga bo’lgan moliyaviy 
ahvolini pul ifodasida aks ettiradi.
Moliyaviy ahvol deganda kompaniyaning ma’lum bir davrga mavjud 
bo’lgan iqtisodiy resurslarini shu kompaniyaning barcha kapitaliga 
(solishtirib) qarshi qo’yilishi tushuniladi. Bunda iqtisodiyot hamma kapi-
talga teng bo’ladi. Har bir kompaniyaning ikki turdagi kapitali bo’ladi: o’z 
kapitali va jalb qilingan kreditorlik qarzlar. Shunday qilib iqtisodiy 
resurslar – jalb qilingan kapital, majburiyatlar va umuman kapitallardir.
Buxgalteriya hisobidagi atamalarga binoan iqtisodiy resurslarga aktiv 
sifatida, kreditorlik qarzlari esa passiv sifatida qaraladi. Lekin bizning 
mamlakatimizda passiv deganda ham o’z mablag’larining manbalari
hamda jalb qilingan mablag’larning manbalari (birgalikda) tushuniladi. 
Bozor iqtisodiyoti rivojlangan boshqa mamlakatlarda esa passiv deganda 
faqat kreditorlik qarz tushuniladi. Shuning uchun ushbu mamlakatlarda bu 
tenglik quyidagicha ifodalansa:

Yüklə 1,89 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   214




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin