−
materiallarni sotib olish sarflarini hisobga olish;
−
moddiy aylanma mablag’larining hisobini tashkil qilish va
baholash;
−
ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olish;
−
materiallar, tugallanmagan ishlab chiqarish, tayyor mahsulot,
jo’natilgan tovarlarni baholash;
−
ishlab chiqarilgan tayyor mahsulotni hisobda aks ettirish;
−
mahsulot (ishlar, xizmatlar) realizasiyasini hisobga olish;
−
shubhali qarzlar bo’yicha har xil Rеzеrv (rezerv)larni
yaratish;
−
sof foyda hisobidan har xil jamg’armalarni hosil qilish va
boshqa masalalar bo’yicha.
O’zbekiston Respublikasining «Buxgalteriya hisobi to’g’risida»gi
Qonuniga ko’ra buxgalteriya hisobining tashkil qilinishi korxona,
muassasa va tashkilotlarning rahbari tomonidan amalga oshiriladi. Bunda
sub’ektning rahbariga quyidagi huquqlar beriladi:
−
bosh buxgalter rahbarligida buxgalteriya xizmat sohasini yaratish;
−
shartnoma asosida taklif qilingan mutaxassis
bilan buxgalteriya
hisobini yuritish, shartnoma asosida ixtisoslashgan buxgalterlik firmasiga
topshirish yoki buxgalteriya hisobining sub’ektiga kiradigan xo’jalik
birlashmasining markazlashtirilgan buxgalteriyasi bo’limining xizmatidan
foydalanish;
−
buxgalteriya hisobini mustaqil yuritish.
Shu bilan birga sub’ektning rahbariga quyidagilarni ta’minlash
majburiyatlari yuklatilgan:
−
ichki hisob va hisobot tizimini ishlab chiqish;
−
xo’jalik muomalalarini nazorat qilish tartibi;
−
buxgalteriya hisobining to’liqligi va ishonchliligi;
−
hisob xujjatlarining saqlanishini;
−
tashqi foydalanuvchilarga moliyaviy hisobotni tayyorlab berish;
−
soliq hisobotlari va boshqa moliyaviy xujjatlarni tayyorlab berish;
−
hisoblashishlarning o’z vaqtida amalga oshirilishi.
Sub’ektda pul mablag’larini, tovar-moddiy va boshqa qiymatliklarni
qabul qilish uchun asos bo’lib hisoblangan xujjatlar, korxona, muassasa va
tashkilotning kredit va hisoblashish majburiyatlari va shuningdek
buxgalteriya hisoboti va balansi rahbar yoki uning xohishi bilan
belgilangan shaxslar tomonidan imzolanadi.
34
Sub’ektning rahbari xujjatlarga o’z imzolarini qo’yadigan ikki
ro’yxatni belgilab tasdiqlaydi. Birinchi ro’yxatga rahbarlik funksiyalarini
bajaruvchi shaxslar, ikkinchisiga esa – buxgalteriya hisobi va moliyaviy
boshqaruv funksiyalarini bajaruvchi shaxslar kiritiladi.
Ikkinchi ro’yxatdagi shaxslarning imzosisiz xujjatlar haqiqiy
hisoblanmaydi.
Bozor iqtisodiyoti
sharotida har bir korxona, tashkilot yoki firma
farmon, nizom va ko’rsatmalarga rioya qilgan holda hisob siyosatini o’zi
belgilaydi va sub’ektning rahbariyati yoki mulk egasining buyrug’iga
muvofiq amalga oshriladi. Bu buyruqda buxgalteriya apparatini tashkil
qilish va uning tuzilishi, moliyaviy va boshqaruv hisobini tashkil qilish va
buxgalteriya hisobini yuritishning aniq tartib va qoidalari belgilanadi.
Yuqoridagi umumiy ko’rinishga muvofiq korxona va firmalarda
buxgalteriya apparati quyidagi tartibda tashkil qilinadi:
Bosh buxgalter va uning o’rinbosarlari
Mehnat va unga haq to’lash
guruhi
Moddiy resurslarni hisobga olish guruhi
Ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olish guruhi
Tayyor mahsulotlar va ularni sotishni hisobga olish guruhi
Hisoblashish muomalalarini hisobga olish guruhi
Soliq, ishlab chiqarish va xo’jalik faoliyatini hisobga olish
guruhi
Axborotlarni mashinalarda hisoblash guruhi
Yig’ma –
tahlil guruhi
Dostları ilə paylaş: