SosiologiYA. Sosial psiXologiYA. Sİyasət sociology social pshychology politics 2022 Cild 2, n 3

Xarici tələbələrin resosializasiyası 
Əcnəbi tələbələrin sorğusundan əldə edilən məlumat əcnəbi tələbələrin ali təhsil almaq üçün 
xarici ölkəyə gəldikləri zaman qarşılaşdıqları problemləri müəyyən etməyə və onların uyğunlaşma 
dərəcəsi haqqında nəticə çıxarmağa kömək etdiyi üçün xüsusilə dəyərlidir. Bizə yaxın bölgələrdən 
olan Rusiyanı nümunə kimi götürə bilərik. Sorğunun nəticələrinə əsasən Rusiya universitetlərində 
təhsil alan əcnəbi tələbələrin ümumi göstəriciləri tərtib edilib. Tipik olaraq, Rusiyaya gələn gənclər
SOSĠOLOGĠYA. SOSĠAL PSĠXOLOGĠYA. SĠYASƏT
SOCIOLOGY. SOCIAL PSHYCHOLOGY. POLITICS 2022 Cild 2, N 3 
36-41 
 

---

~ 38 ~ 
bu və ya digər şəkildə rus (98%), ingilis (69%) dillərində danışırlar, çünki bir çox ölkələrdə ana 
dilindən əlavə məktəblərdə bu dil öyrənilir, Afrikada bəzi tələbələr fransız dilində danışırlar. 
Sorğuda iştirak edən bütün beynəlxalq tələbələrdən hər üçdə biri mükəmməl rus dili bilikləri 
nümayiş etdirib. Bir qayda olaraq, bu nəticəni qonşu ölkələrdən tələbələr göstərirlər. Beynəlxalq 
tələbələrin təxminən 65%-i rus dilində danışıq səviyyəsində danışdıqlarını bildirib. Rusiyada 
yaşadıqları ilk ayda Afrikadan olan tələbələr (16%) və Asiyadan olan tələbələr (10%) fərqli iqlim və 
havaya alışmaqda ən çox çətinlik çəkiblər, Latın Amerikası (30%) və Ərəb ölkələrindən olan 
tələbələr ( 21% - dil maneəsi, MDB ölkələrindən olan tələbələr isə dost və valideynlərinin olmaması 
(21%) və tələbə yataqxanalarında həyata alışmaqda (41%) ən çox çətinlik çəkirdilər. Tələbələrin 
əksəriyyəti (81%) oxumağı xoşlayır, maraqla oxuyurlar, bunu sorğunun nəticələri göstərir, sorğuda 
iştirak edən beynəlxalq tələbələrin qalan hissəsi cavab verməkdə çətinlik çəkib, lakin heç kim bu 
variantı seçməyib - yox oxumağı xoşlamıram [5, s. 39].
Sorğuda iştirak edənlərin əhəmiyyətli bir hissəsi (83%) Rusiya universitetlərində təhsil 
almaqda çətinlik çəkir, lakin heç bir ciddi çətinlik yoxdur, 15%-i təhsil almağın onlar üçün çətin 
olduğunu, xarici tələbələrin isə yalnız 2%-i onlar üçün asan olduğunu bildirib. Beynəlxalq tələbələr 
üçün təlim prosesində ən çətini mühazirələrdir (58%), bu da dil maneəsini bir daha təsdiqləyir. Hər 
üçüncü tələbə imtahanlara və ya kreditlərə hazırlaşmağın daha çətin olduğunu göstərib. 
Universitetin professor-müəllim heyəti və tələbələri ilə münasibəti ilə bağlı suala onların yarıdan 
çoxu - 61%-i bəzən çətinlik çəkdiklərini, 37%-i professor-müəllim heyəti və tələbələrlə ünsiyyətdə 
problem yaşamadıqlarını, yalnız 2%-i isə daim çətinliklərlə üzləşmişdir cavabını vermişdir. 
Davamlı və ya bəzən çətinlik çəkdiklərini deyən tələbələr dil maneələrini (61%), psixoloji 
maneələri (31%) və mədəni maneələri (24%) ən mühümləri kimi göstərmişlər. Sonra əcnəbi 
tələbələrlə universitet professorları arasında münasibətlərin xüsusiyyətlərini müəyyən etməyə imkan 
verən sual təklif olunub. Tədris prosesində respondentlərin 85%-i heç bir konfliktli vəziyyətlə 
üzləşməmiş, 13%-i cavab verməkdə çətinlik çəkmiş, 2%-i isə konflikt yaşadığını bildirmişdir.
Məlum olub ki, əsasən tələbələr və professor-müəllimlər arasında əməkdaşlığa təkan verən 
dostluq münasibətləri mövcuddur. Əcnəbi tələbələr Rusiya universitetlərinə uyğunlaşmanın 
çətinlikləri ilə bağlı açıq suala müxtəlif üsullarla cavab veriblər. Bununla belə, respondentlərin 
təxminən 61%-i dili əsas problem adlandırıb. Tədqiqat suallarından biri xarici ölkədə uğurlu 
uyğunlaşma ilə bağlı idi, yəni beynəlxalq tələbələrin uğurlu adaptasiyası üçün nə lazımdır. 
Beynəlxalq tələbələrin demək olar ki, hər üçdə biri (39%) hesab edir ki, uğurlu uyğunlaşma digər 
tələbələrlə (xüsusilə də beynəlxalq tələbələrlə) birgə iş də daxil olmaqla müxtəlif iş tələb edir. 
Əcnəbi tələbələr üçün prioritet rus tələbələri ilə birgə fəaliyyətlər, fəal məktəbdənkənar fəaliyyətlər, 
həmçinin yaşadıqları ölkənin mədəniyyəti ilə bağlı müxtəlif fəaliyyətlərdir ki, bu da onları adət-
ənənələr, mədəniyyət xüsusiyyətləri ilə tanış edir. Beynəlxalq tələbələr bu fəaliyyətlərdə iştirak 
etsələr, adaptasiyalarının daha uğurlu olacağına inanırlar. Sorğuda iştirak edənlərin 89%-i bu fikirlə 
razılaşıb. Bu həm də göstərə bilər ki, bu fəaliyyətlər eyni zamanda beynəlxalq tələbələr üçün həm 
cəlbedici, həm də koqnitivdir [8, s. 52]. 
Respondentlərin 93%-in cavabına əsasən onların yaşayış yeri əsasən tələbə yataqxanasıdır. 
Yataqxanalarda yaşayanların yalnız 20%-i hər şeydən razıdır, 58%-nin əksəriyyəti yataqxanada 
yaşamağı xoşlayır, ancaq bununla birlikdə oranın çatışmazlıqları olduğunu bildirirlər və tələbələrin 
22%-i yataqxanada yaşamağı sevmir, amma orta standarta görə yaşamaqdan başqa seçimləri 
yoxdur. Respondentlərin 49%-nin yarısından azı yaşayış şəraitinin keyfiyyətini qənaətbəxş hesab 
edib və daha yaxşı olmasını arzulayıb. Sorğunun nəticələrinə görə, əcnəbi tələbələr ən çox ticarət 
mərkəzlərindədir (92%), tələbələrin 78%-nin dediyi kimi digər ən çox ziyarət edilən yer 
kinoteatrdır, daha sonra restoran və kafeləri (37%), ən sonda isə gecə klublarını qeyd ediblər (20%). 
Milli mədəniyyət mərkəzlərini ziyarət edib-etmədiklərini soruşduqda, əcnəbi tələbələrin 78%-i 
getdiyini və ya bəzən getdiyini, qalan 22%-i isə getmədiyini bildirib. Anket ənənələr mövzusunu da 
əhatə edib: sorğunun nəticələrinə görə, beynəlxalq tələbələrin yalnız üçdə biri adət-ənənələrə 
ümumiyyətlə riayət etməyib, respondentlərin əksəriyyəti əsasən dini ənənələri və ya milli ənənələri 
əsas gətirərək öz adət-ənənələrinə riayət etməyə çalışır və ya onlara daim riayət edir. Bunlara misal