SosiologiYA. Sosial psiXologiYA. Sİyasət sociology social pshychology politics 2022 Cild 2, n 3

SOSĠOLOGĠYA. SOSĠAL PSĠXOLOGĠYA. SĠYASƏT
SOCIOLOGY. SOCIAL PSHYCHOLOGY. POLITICS 2022 Cild 2, N 3 
49-64 
 

---

~ 50 ~ 
diğer bölgelerde gösterememiştir. 1991‘de Sovyetler Birliği‘nin dağılması uluslararası alanda yeni 
bir güç boşluğu oluşmuştur. Türkiye ise gerek kültürel bağlarını gerek ise mevcut ekonomik 
yapısını kullanarak bağımsız Türk cumhuriyetleri ile ilişkilerini geliştirmek istemiştir. Özal 
iktidarındaki Türkiye, Doğu‘ya ve Batı‘ya yönelik hamleleri dengelemek ve kuvvetlendirmek 
amacıyla yeni bir güç olarak Türk cumhuriyetlerini değerlendirmek istemiştir. Tüm bunlarla birlikte 
liberal anlayış ile Türkiye‘yi kalkındırmak isteyen Özal, bu konsepti uluslararası alanda da 
uygulamaya çalışmıştır; 1985‘te kurulan Ekonomik İş Birliği Teşkilatı ve 1992‘de kurulan 
Karadeniz Ekonomik İş Birliği Örgütü olmak üzere uluslararası ilişkileri ekonomi eksenli barışçıl 
politikalar içeren bir çizgide şekillendirmiştir. 
1. Hayatı ve Kariyeri 
Halil Turgut Özal, 13 Ekim 1927‘de Mehmet Sıddık Özal-Hafize Özal çiftinin ilk çocuğu 
olarak Malatya‘da dünyaya gelmiştir. Aslında Cinlioğlu olarak bilinen aile 1934 yılında Özal 
soyadını almıştır [40, s.19]. Banka memuru baba ve ilkokul öğretmeni olan çiftin ikinci çocuğu 29 
Mayıs 1929 doğumlu Korkut Özal‘dır. 1931 yılında ailesi Bilecik‘in Söğütlü ilçesine taşınmıştır. 
Turgut Özal 1937‘de üçüncü sınıfı bitirdikten sonra babasının tayininden dolayı eğitimine 
Mersin‘in Silifke ilçesinde devam etmiştir. 1940 yılında ise Malatya‘da Mehmet Sıddık Özal-Hafize 
Özal çiftinin son çocukları Yusuf Bozkurt Özal dünyaya gelmiştir. Taşındıkları Silifke 
yerleşkesinde Turgut Özal eşekten düşerek yaralanmış ve geçirdiği bu kaza onun hayat seyrini 
derinden etkilemiştir. Çünkü o yıllarda pilot olma hayalleri kuran Turgut Özal‘ın kaza sonucu sağ 
kolu biraz kısa kalmıştır [47]. 1942 yılında Mardin‘de Ortaokulu bitiren Turgut Özal, bulunduğu 
şehirde lise olmadığı için ailesinden ayrılarak eğitimine Konya‘da devam etmiştir. Bu ayrılık bir 
senelik de olsa onun, ailesinden ilk ayrılışı olmuştur ve burada lise birinci sınıfı bitirmiştir. 1943 
yılında ailenin Kayseri‘ye yerleşmesinden dolayı 1945 yılında lise eğitimini Kayseri‘de 
tamamlamıştır. Turgut Özal‘ın Kayseri Lisesi‘nde eğitim aldığı süreçte dünya genelinde savaş 
halinin sürmesinden dolayı lise ve üniversite öğrencileri askeri kamplara alınmış ve bu vesileyle de 
anlatılan süreçte askerlik kamplarında hatıraları olmuştur [42, s.31]. 1945 yılında ise İstanbul 
Teknik Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümü‘nde eğitime başlayan Turgut Özal‘ın İslam dini 
ile tam olarak tanışması da burada gerçeklemiştir. Ailesinin muhafazakâr olmasına rağmen dini 
öğrenememesini devrin şartlarına bağlayan Turgut Özal, beş vakit namaz kılmayı ve dini bilgileri 
üniversite yıllarında öğrendiğini ifade etmiştir [12, s.89]. Özal üniversite eğitimini 1950‘de bitirmiş 
ve 28 Ağustos 1950 tarihinde Ankara‘da Elektrik İşleri Etüt İdaresi‘nde (EİEİ) işe başlamıştır. 
1950‘de ailesinin isteğiyle Ayhan İnal ile evlilik yapmış fakat bu evlilik iki yıl içerisinde sona 
ermiştir [49]. 1952‘de EİEİ tarafından bir yıllığına Amerika Birleşik Devletleri‘ne mühendislik 
ekonomisi üzerine eğitim alması için yollanmış ve 1953‘de Türkiye‘ye döndüğünde EİEİ‘de genel 
müdür yardımcısı görevine atanmıştır. 31 Mayıs 1954 tarihinde aynı kurumda çalışan Semra 
Yeğinmen ile evlenmiş; bu evlilikten sırasıyla Zeynep, Ahmet ve Efe doğmuştur. 1958‘de EİEİ‘den 
ayrılan Özal planlamayla ilgili on kişilik bir ekiple çalışmış, 1958-59 yıllarında ise Devlet Su İşleri 
Genel Müdürü Süleyman Demirel‘in danışmanlığını yapmıştır. 1961-62 yıllarında askerlik görevini 
Millî Savunma Bakanlığı Bilimsel Danışma Kurulu üyesi olarak yapmış ve DPT‘nin kurulmasıyla 
ilgili çalışmalarda kilit rol oynamıştır [1]. Askerlik yıllarında aynı zamanda Orta Doğu Teknik 
Üniversitesi‘nde (OTDÜ) matematik dersi veren Turgut Özal‘ın daha sonraları yol arkadaşlığı 
yapacak ve o dönemlerde OTDÜ öğrencisi olan Engin Güner ile tanışması da bu yıllarda 
gerçeklemiştir. Askerlik görevinin bitirmesinin ardından EİEİ‘ye dönerek 1965 yılına kadar bu 
kurumda çalışmaya devam etmiştir. 10 Ekim 1965 tarihli Türkiye genel seçimlerini Süleyman 
Demirel liderliğindeki Adalet Partisi‘nin %52‘lik [1] oy ile kazanmasıyla Başbakanlık 
Müşavirliği‘ne getirilmiştir. 1 Şubat 1967 tarihinde ise Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı‘na 
atanan Turgut Özal 1967-71 yıllarında özel teşvik politikalarının uygulanmasında büyük rol 
oynamıştır. Onun liberal anlayışının somut örneklerinin görüldüğü DPT‘deki Katma Protokol‘e 
yaklaşımı ve Ortak Pazar konusundaki genel tutumu, bazı çevrelerce kendisinin İslamcı olarak 
nitelendirilmesine sebebiyet vermiştir [14, s.169]. 12 Mart 1971 tarihinde malum askeri muhtıranın 
yayımlanmasının ardından, 21 Nisan 1971‘de Başbakan Nihat Erim tarafından DPT‘deki