Qo’shimchalar
So’z yasovchi
Shakl yasovchi
Yangi so’z yasaydi
Lug’aviy qo’shimcha
Sintaktik qo’shimcha
Qo’shimcha ma’no beradi
So’zlarni bog’laydi
kitob+xon=kitobxon
kitob+lar=kitoblar
kitob+ga=kitobga
Asosga qo‘shilib, yangi ma’no hosil qiluvchi qo‘shimchalar so‘z yasovchi
qo‘shimchalar deyiladi: do‘ppi + do‘z, ser + qatnov, foyda + li
Tarkibi asos va yasovchi qo‘shimchalarga bo‘linmaydigan so‘zlarga tub so‘zlar
deyiladi. Masalan: tosh, temirga, quyoshimiz.
Asosga so‘z yasovchi qo‘shimchalar qo‘shilishi orqali hosil qilingan yangi asos
sodda yasama so‘zlar deyiladi. Masalan: toshloq, temirchi, temirchilik, serquyosh.
So‘zning qo‘shimchalarsiz qismi asos sanaladi. Bir umumiy asosga ega bo‘lgan
so‘zlar asosdosh so‘zlar sanaladi: tashvishli, sertashvish, tashvishlanmoq kabi.
Asosga qo‘shilib, uning ma’nosiga qo‘shimcha ma’no yuklash yoki o‘zi
qo‘shilayotgan so‘zni
boshqa
so‘zga bog‘lash
vazifasini
bajaruvchi
qo‘shimchalarga shakl yasovchi qo‘shimchalar deyiladi.
Shakl yasovchi qo‘shimchalar vazifasiga ko‘ra ikki turli bo‘ladi:
a) lug‘aviy shakl yasovchilar;
b) sintaktik shakl yasovchilar.
Asosga qo‘shilib, uning ma’nosiga qo‘shimcha ma’no yuklovchi qo‘shimchalar
lug‘aviy shakl yasovchi qo‘shimchalar deyiladi.
Ularga ko‘plik(-lar), kichraytirish-erkalash(-cha, -choq, -chak, -gina, -xon, -oy,
-jon), qarashlilik(-niki), o‘rin-joyga xoslik(-lik toshkentlik); sonning ma’noviy
guruhlarini(-ta, -tacha, -lab, -larcha, -ov, -ala, -ovlon, -nchi), sifat va ravish
darajalarini(-roq); fe’lning bo‘lishsizlik(-ma), nisbat, vazifa shakllarini yasovchi
qo‘shimchalar kiradi.
O‘zi qo‘shilayotgan
so‘zni boshqasiga
Dostları ilə paylaş: |