Shaxs va jamiyat

iX bob. insoniyatning yangi sivilizatsiyaviy sifat holatiga...
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

200
(yaponiya) eng katta tmklar sifatida g‘oyat kuchli ta’sir vositalariga 
egadir. ular tomonidan ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar va 
ko‘rsatilayotgan xizmatlar yuzlab milliard dollarni tashkil etadi.
yuqorida keltirilib dunyo tomonlari nomlari bilan ataluvchi 
mintaqalardan tashqari xomashyo manbayi «Janub»ni ham ko‘rsatib 
o‘tish lozim. sobiq sovet davlati va «sotsialistik hamdo‘stlik» 
o‘rnida paydo bo‘lgan davlatlar o‘tish holatidagi mamlakatlar deb 
qaraladi. to‘g‘ri, ulardan ba’zilari, masalan, Litva, Polsha, Chexiya 
kabi davlatlar yevropa ittifoqidan tashqari natOga ham a’zo bo‘lib 
kirishgan.
E.Vallershteynning ta’limoti industrial jamiyatlar nazariyalari 
asoschilari R.Aron, D.Bell, Z. Bzejinskiy, J.Gelbreyt, U.Rostou 
ta’limotlari bilan umumiylikka ega bo‘lganidan «markaz»ni asosiy 
konturlari ko‘rinib qolgan axborot-texnologik, «yarim uzoqdagi-
larni – sanoatlashgan, «markazdan uzoqdagilar»ni esa an’anaviy – 
agrar jamiyatlar deb qarash mumkin.
Jahonda bir-biriga yaqin «uchinchi 
dunyo», «kam rivojlangan davlatlar», 
«rivojlanayotgan mamlakatlar» degan 
nomlardagi davlatlar farqlanadi. «uchinchi dunyo» mamlakatlari 
o‘z davrida birinchi dunyoga mansub aqsh va sobiq sovet davlati 
boshqargan harbiy-siyosiy bloklarga qo‘shilmaganlikdan tashqari 
mustamlakachilik asoratlarini yo‘qotish bo‘yicha milliy-demokratik 
yo‘lni tanlaganlari bilan ham tavsiflanadi.
«uchinchi dunyo» «markaz» davlatlari uchun xomashyo manbasi 
hisoblangan «uzoqlikda»gi davlatlardir. ulardan ko‘pchiligi hozir 
ham shunday. umuman olganda, «markaz» «uzoqda»gi davlatlarni 
yaratadi, nazorat qiladi va boyliklaridan o‘z maqsadlarida foydalanadi. 
«markaz»ning aholisi 1,2 mlrd. kishi bo‘lsa, «uzoqlikda» 2,3 mlrd. 
aholi yashaydi. «uzoqlikda» qazilma boyliklar qayta ishlanmaydi 
balki to‘g‘ridan to‘g‘ri eksport qilinadi. kam sonli sarmoyadorlar 
o‘z mablag‘larini mamlakatlaridan chetda ishlatadilar. mahalliy 
ziyolilar ham asosan chet el kapitali xizmatiga o‘tgan bo‘ladi. davlat 
hokimiyati uchun turli qabila guruhlari o‘rtasida keskin kurash 
borganidan tez-tez davlat to‘ntarishlari bo‘lib turadi. bunday sharoitda 
ijtimoiy va milliy totuvlik, diniy bag‘rikenglik haqida to‘xtalishga 
zaruriyat yo‘q.