Shaxs va jamiyat
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
| miya va asab tizimi –
ruhiyatning moddiy tashuvchilari Birinchi bo‘lim. inson va uning shaxs tavsifi www.ziyouz.com kutubxonasi 33 Ruhiyatning tarkibiy tuzilishini, yuqorida aytilganidek, eng oddiy ko‘rinishda hislar, iroda va idrok holida olish mumkin. bu ularning har biri o‘z tashuvchisi faoliyatining tegishli shaklini, masalan, hislar kishilarning ilk uyushmalari ichida hamkorlikni, iroda – dushmanlar bilan kurashishda qat’iyatni, idrok esa u yoki bu tarzda bularni boshqarishni ta’minlagan. hozirgi zamon fani ruhiy jarayonlar kechishini qator jihatlarga ko‘ra irsiyat bilan ham bog‘liqligini isbotladi. ya’ni, inson eng qadimgi avlodlari populyatsiyalari o‘rtasida genlar almashuvi – irsiy xususiyatlar ham ruhiyatning sotsiogenez omili bo‘lishiga ko‘mak bergan. sotsiogenez tizimida inson shakllani- shining uning ruhiyatida qaror topayot gan tafakkuri bilan aloqadorligi ham muhim hisoblanadi. bu yerda butun va bo‘lak aloqadorligini eslash o‘rinli. negaki, shakllanayotgan tafakkur inson sotsiogenezi omillaridan sanalgani holda, o‘z tashuvchisi bo‘lgan insonga to‘laligicha tegishli. inson tafakkuri markazida uning yashashga bo‘lgan intilishini, erishilgan tajribani mulohaza qilib undagi zarur jihatlarni ajratib olish orqali vaziyatga ta’sir etish yotadi. ilk insonda dastlab tashqi dunyo jarayonlari o‘rtasidagi aloqani anglash, yuzaki qiyoslash va muvofiqligini bilish tasodifiy yuz bergan deb hisoblanadi. Bunda inson ajdodlari tafakkuri doirasi butun va bo‘lak munosabatni tushunish, makon va vaqt bog‘liqligini anglash hamda obyektlarni o‘zaro solishtirishda ularning tafakkur mantiqi hali ratsionallikdan xiyla uzoq bo‘lgan. ya’ni, tabiiy, hissiy bo‘lib, obyektni qamrashga harakat qilingan. ibtidoiy kishilar tafakkuri moddiy ifodasini tilda topgan. lekin tafakkur va til tarkibiy tuzilishi jihatidan farq qiladi. ilk davrdanoq tafakkur shakllari va qonunlari uning tashuvchisiga nisbatan bir xil bo‘lgan. tafakkur har doim muayyan tildagi aqliy faoliyatdir. til bundan farqli holda tashuvchisi guruhi doirasi bilan cheklangan. uning moddiy ko‘rinishi bo‘lgan nutqning kelib chiqishi gominidlar kichik oilasi (pitekantrop, neandertal) davriga to‘g‘ri keladi. har bir til o‘ziga xos tarkib va ma’nodan iborat bo‘ladi. bu davrda til og‘zaki nutq – vokalizatsiya shaklida, mimika, gavdaning holati va ishora yordamida olib borilgan aloqa ko‘rinishida mavjud bo‘lgan. Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|