Shaxs va jamiyat
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Yevropa yangi va eng
yangi tafakkurida hayot va o‘lim masalalari islomiy sivilizatsiyada hayot va o‘lim masalalari ii bob. Shaxs 3 – 661 www.ziyouz.com kutubxonasi 66 anglash muammosi ikki antropologiyaviy modelda – tabiiy inson va yangi yevropacha inson modellari orqali ifodalandi. agar birinchi modelda inson tabiiy (biologiya, fiziologiya, psixologiya va boshqa) fanlar obyekti bo‘lsa, ikkinchi modelda u o‘zini olamning markazi sifatida anglagan, aql-idroki va erkinligini o‘zi yo‘naltiradigan, o‘z hayotini o‘tmishdan hozirgacha, undan esa kelajakka borishini tushungan ijtimoiy mavjudot sifatida baholandi. Bu fikrlar insonga, uning hayoti mazmuni va maqsadiga ratsional yondashishning natijalaridir. xix asr ikkinchi yarmidan boshlab g‘arb tafakkurida shakllangan irratsional yo‘nalishda o‘lim biologiyaviy ma’nodagina tan olinmay, inson borlig‘ining nihoyasi sifatida qaraladi. bunday nuqtayi nazarga binoan, o‘lim diniy yoki siyqa tabiiy tushunilishdan farqli holda subyektivlik sohasi voqeasiga aylanadi. F.Nitsshening so‘zlari bilan aytganda, inson o‘limi uning hayotidan ko‘ra ahamiyatliroqdir. ya’ni, o‘lim tuyg‘usi inson hayotini mazmun bilan boyitadi. Hozirgi vaqtda insonni yigirmaga yaqin ilmiy-falsafiy yo‘nalish o‘rganadi. ularning barchasida asosan inson hayotining mohiyati, mazmuni va nihoyasi mushohada qilinadi. bu ta’limotlarga ko‘ra, inson mohiyati masalasi tahlilida hozirgi sivilizatsiya qadriyatlari talablarini hisobga olish muhim ahamiyatga egadir. insoniyat hozirgacha erishgan eng yuksak sivilizatsiya – bu g‘arb modelidir. bunda tabiiy inson modeli ham singdirilgan. shu sababli yangi ijtimoiy-ma’naviy inson modeli yuzaga keldi. hozirgi inson ko‘proq shartli mulohazalar asosida yashashga moyilki, uni bunday yashash va fikrlash yo‘liga radio, televideniye, kino, teatr, badiiy adabiyot va, albatta, o‘zining mustaqil fikr-o‘ylari olib kelgan. natijada u o‘limidan keyingi hayotidan ko‘proq tashvishlanmoqda. hayot qancha yaxshi, farovon bo‘lsa, kishiga o‘lim shunchalik dahshatli ko‘rinadi. ma’lumki, o‘lim ekzistensial tomondan olinganda inson individual hayotining shunchaki yo‘qolib ketishi mumkin emas. O‘lim oldida qo‘rquvni yo‘qotish qay tarzda uni ma’noli va hatto hayotning ijodiy momenti sifatida anglashdir. darhaqiqat, o‘limga faqat tabiiy hodisa sifatidagina qarash mumkin emas. O‘limni har doim «madaniyat ko‘zgusi», zaruriyat sifatida idrok etish lozim. O‘limni madaniyat doirasiga kiritilishdan undan keyingi umrning ma’nosi Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|