Psixologik trening asoslari. N. Ismoilova

 
12.3. Muloqot pozitsiyalarini bilishning ahamiyati 
Ma’lumki, samarasiz muloqot uslublari insonlar o’rtasida nizoli vaziyatlaming kelib 
chiqishiga olib keladi. Odatda nizo - manfaat, qiziqish va dunyoqarashlaming qarama-qarshiligi 
sifatida ta’riflanadi. Har bir inson boshqalar bilan munosabatga kirishar ekan, u albatta biron 
manfaatni, hatto aytish mumkinki, eng awalo o’z manfaatini ko’zlagan holda va masalaga o’z 
qarashini ifodalab muloqotga kirishadi. Lekin muloqot kamida ikki tomonning o’zaro fikr 
almashuvidan iborat va ikkala tomon ham muloqot muammosiga nisbatan har xil fikrlami bildirishi 
mumkin. Natijada fikrlar qarama-qarshiligi, ya’ni nizoli vaziyatlar vujudga kelishi muqarrar. 
Odatda nizoli vaziyatlarda bir tomon o ’z fikrini to ’g ’ri deb hisoblaydi, ikkinchi tomonning 
fikrini esa inkor etadi, natijada muloqot jarayonida uzilish va muloqotdan qomqmaslik hissi yuzaga 
keladi. Bu qoniqmaslik hissi ochiq-oydin ifoda etilsa —- tomonlar o’rtasida kellshmovchiliklar 
kelib chiqadi, hatto o’rtada nizo (janjal) paydo buladi. Lekm ba’zi hollarda biz bunday qoniqmaslik 
hissini ochiq ifoda eta olmaymiz va ichimizga yutib" ketamiz, natijada tomonf’r o‘r”asida yashirin 
nizo paydo bo’ladi va o’rtadagi davomiy sovuqchilikning asosiga aylanadi. 
Demak, aytish mumkinki, birgalikdagi faoliyat va hayotga, ya’ni muloqotga halaqit beruvchi 
to‘siq hamda noxushliklarni o'z vaqtida bartaraf etishga intilish kerak. Buning uchun eng yaxshi 
usut — unutishdir. Unutish vazifasini esa vaqt bajarishi mumkin, ya’ni vaqt o‘tishi bilan biz nizoli 
vaziyatlami, kim bilandir o'rtamiizda paydo bo'lgan noxush vaziyatlami unuta boshlaymiz. Lekin 
hozirgi jadal taraqqiyot davrida vaqtga ishongandan ko'ra, faol harakat qilib nizoli vaziyatlar 
natijasi bo‘lgan noxushliklarni ixtiyoriy ravishda bartaraf etish samaraliroq natijalar berishi 

---

79
mumkin. Buning uchun esa shu maqsadda tashkil etiladigan treninglar yaxshi natija bradi. 
Odatda o‘zaro munosabatda bo'layotgan odamlar — muloqot ishtirokchilari fiifif xfl 
'jybzitstyalarclan kelib chiqqan holda o‘zaro munosabatlarda l|o‘ladilar. Bu pbzitsiyalar ko'p 
jihatdan muloqot ishtirokchilarining o‘zaro holatiga, muloqot natijasiga ta’sir etadi va keying! 
munosabatlar mazmunini ham belgilab beradi. Insonlar o‘zaro munosabatlarda qanday pozitsiyada 
turib muloqot o'matishlariga qarab psixologiyada 5 xil munosabat tiplari farqlanadi: