Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi Metodik Şurasının

Naturalistik öyrətmə strategiyalarının işlənməsi 
Müəllimlər naturalistik öyrətmə strategiyalarıdan istifadə etdikləri 
zaman, onlar uĢağa yeni vərdiĢləri inkiĢaf etdirmək və əvvəooəp 
qazandıqları vərdiĢləri təcrübədən keçirməkdə kömək edirlər. 
Müəllimlər təbii öyrətmə strategiyalarından uĢaqlar üçün stimul yaradan 
gündəlik hadisə və fəaliyyətlərin kontekstində istifadə edirlər. AĢağıda 
verilənlər əhəmiyyətli təbii öyrətmə strategiyalarına misal ola bilər:
ModelləĢdirmə yaĢlı Ģəxslərdə uĢağın xüsusi obyekt, yaxud 
hadisə üzərinə diqqətinin cəmləĢdiyi zaman lazım olan sözü, yaxud 
sözləri iĢlətməyi tələb edir. Məsələn, uĢaq yaĢlı Ģəxsə içində köpük olan 
qabı uzadırsa, yaĢlı Ģəxs «aç» sözünü deməli, yaxud onu 
modelləĢdirməlidir. Buna müvafiq olaraq, uĢaq oyun vaxtı bu 
kontekstdə istiqamətlənir, yaĢlı Ģəxs uĢağın maraq dairəsində hərəkət 
edir.
GeniĢləndirmə uĢağın artıq etmiĢ olduğu, yaxud sözlə ifadə 
etdiyi Ģeyə məlumatın əlavə edilməsidir. UĢaq yaĢlı Ģəxsə sabun köpüyü 
qabını uzadır və deyirsə ki, «aç», yaĢlı Ģəxs deməlidir «yaxĢı. açıram». 
Paralel danıĢıqdan istifadə zamanı yaĢlı Ģəxs uĢağın icra etməkdə olduğu 

---

134 
iĢ haqqında danıĢır-məsələn, «sən artıq iĢi görmüsən ki», sanki uĢaq bu 
iĢin öhdəsindən gəlmiĢdir. Assosiativ strategiyaların köməyi ilə yaĢlı 
Ģəxs uĢaqda nəyisə etmək həvəsi aĢılamaq üçün müvafiq sözlərdən 
istifadə edir, məsələn «hop» deməklə onda impuls yaradırö
UĢaqların müĢahidə edilməsi müəllimə məhz uĢağın maraq 
dairəsində olan materialları seçməkdə kömək edir. Lenanın 
müĢahidəsinə görə, Anna duzlu xörəkləri, məsələn krendeli xoĢlayır. 
Qəlyanaltı zamanı Lena krendelin uĢaqda hansısa sözləri yda salmağına 
və tələffüz etməyinə kömək edəcəyini bilərək, Annanın malik olduğu 
sözlük haqqında geniĢ təsəvvür yaratmağa çalıĢır.
Yardımçı təlim stiuasiyaları müəllimə təbii Ģəkildə baĢ verən 
hadisələrin kontekstində tədrisi asanlaĢdırmaq imkanı yaradır. Buna 
nümunə, Ģkafın gözündəki oyuncaq maĢina baxan uĢaq ola bilər. 
Oyuncağı uĢağa dərhal vermək əvəzinə müəllim sifətində maraqlı ifadə 
yaradaraq, gözləyir ki. uĢaq özü xahiĢi dilinə gətirsin. UĢaq birinci 
olaraq ünsiyyətə cəhd göstərdikdə, maĢın ona verilir. UĢaq ünsiyyətə 
cəhd göstərmədikdə, müəllim onda təqribən aĢağıdakı sözlərlə maraq 
oyatmaq istəyir: «Hansını istəyirsən – maĢını, yoxsa kubikləri?» 
Həvəsləndirmə texnikası və seçim imkanının yaradılması birbaĢa 
sorğuya çəkmənin əksinə olaraq («nə istəyirsən?») uĢağa ünsiyyət 
yaratmağa Ģərait və imkan yaradır.
Körpü müəllimin uĢağın nə edə biləcəyi ilə nə edə 
bilməyəcəyi arasında əlaqənin yaradılmasına kömək edən strategiyalır. 
Ġlk növbədə müəllim uĢağın qabiliyyətindən xəbərdar olmalıdır, sonra 
uĢağın səviyyəsindən bir balaca yuxarı olan səviyyəni modelləĢdirərək, 
yaĢlı Ģəxs uĢağa yüksək səviyyələrdə daha da müstəqillik göstərmək 
imkanı verir. Məsələn, uĢağa «üç donuz balası» nağılını oxuyanda, yaĢlı 
Ģəxs, məsələn «Aha, canavar gəlir. Görəsən o, nə edəcək?» suallarla 
qızıĢdırmalıdır.
Körpü strategiyası eyni zamanda özünəxidmət vərdiĢlərinin 
yaranmasına stimul verməlidir, buna misal olaraq, çay süfrəsi baĢa 
çatdıqdan sonra stəkanı stolun üzərinə qoyulması ola bilər.