Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi Metodik Şurasının

Sosial münasibətlərin stimullaşdırılması 
Daxiledici mühitdə qüsurlu uĢaqlar özləri kimi uĢaqlarla gündəlk 
ünsiyyətdə olmaq imkanını əldə edirlər. UĢaqların sadəcə, proqrama 
daxil edilmələri hələ kifayət deyildir. Müəllimlər qüsurlu uĢaqlar 
arasında fəal Ģəkildə qarĢılıqlı münasibətlərin yaranmasına yardım 
etməlidirlər. Bu, ən müxtəlif üsullarla həyata keçirilə bilər. Məsələn, 

---

135 
üzərində uĢaqların adları yazılan yarlıklardan istifadə etməklə, 
müəllimlər bunu həyata keçirə bilərlər. Müəllimlər Ģifahi nitqi yaxĢı 
olan uĢaqları, Ģifahi nitqi bir az zəif olan uĢaqlarla yanaĢı əyləĢdirməklə, 
necə deyərlər, onların dilini aça bilər. UĢaqların bəziləri digər uĢaqlara 
yardımçı olmaqdan ləzzət alırlar. Digərləri isə, baĢqa uĢaqlara 
bənzəməyi xoĢlayırlar.
Müəllimlər uĢaqları kiçik qrup üçün nəzərdə tutulan fəaliyyət 
növü üzrə qruplaĢdıranda, bu Ģəxsi keyfiyyətlərə fikir verməlidirlər. 
Müəllimlər uĢaqların biri digərinə çox diqqətlə yanaĢdıqları fəaliyyət 
növlərini təklif etməklə, onların arasındakı dostluğu möhkəmləndirə 
bilərlər. Dərnəkdə məĢğələnin keçirildiyi zaman tipik xüsusiyyətli 
uĢaqlar təkcə oyun zamanı müəyyən bir məkanı seçməklə deyil, həm də 
digər uĢaqları ona qoĢulmağa dəvət etməklə həvəsləndirilə bilərlər. Belə 
bir həvəsləndirmə metodu seçim etməkdə çətinlik çəkən, yaxud 
müstəqil Ģəkildə oynamağa təĢəbbüs göstərməyən uĢaqlar üçün çox 
xeyirlidir. Qüsurlu uĢaqlar öz tay-tuĢlarına əllərindən gələn köməyi 
etmək imkanına malik olmalıdırlar. Bəzi qüsurlu uĢaqlar xüsusi bir 
sahədə, məsələn görmə baxımından güclü ola bilərlər. Nəticə etibarilə 
onlar bir yerdə çətin suallar verməkdə uğur qazana bilərlər. 
AydınlaĢdırma zamanı müəllim bu uĢağa yanaĢı oturduğu uĢağın həmin 
çətin 
məsələni 
tamamlayıb-tamamlamadığını 
bilmək 
imkanı 
yaratmalıdır. Mümkün olan bütün hallarda müəllim uĢaqlara elə bir 
imkan yaratmalıdıdır ki, onlar sual meydana çıxdıqda, bunu yaĢlı 
Ģəxslərdən yox, öz tay-tuĢlarından soruĢsunlar.
Qeyri-ənənəvi qrup fəaliyyətindən istifadə olunması, uĢaqlar 
arasında ictimai ünsiyyəti yaratmağın yollarından biridir. Musiqiyə 
qulaq asdıqları zaman, məsələn qüsurlu uĢaqlar tipik uĢaqlarla yanaĢı 
otuzdurulmalıdır. Bu uĢaq cütləri musiqiyə qulaq asdıqda, bütün 
hərəkətələri bir yerdə etməlidirlər. Belə bir strategiya yaĢlılardan yox, 
məhz öz tay-tuĢundan kömək uman uĢaqlar üçün xeyirdir. Bu, həm də 
oyuna qoĢulmağa ürək etməyən passiv uĢaqlara impuls verəcəkdir.
Qrupdakı bu və ya digər vərdiĢlərin aĢılanması prosesi (a) sosial 
münasibətlərin stimullaĢdırılması sahəsində təminat yaradır, (b) uĢaqlara 
ən müxtəlif vəziyyətlərdə ictimai davranıĢ normalarını öyrədir və (v) 
sinifdə aparılan fərdi fərqlər və dostluğun əhəmiyyəti mövzusunda 
aparılan müzakirə üçün, əlveriĢli mühit yaradır.