Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi Metodik Şurasının

Dəyişkən oyun yerləri 
Mövzu ilə əlaqədar detallar müvafiq Ģəkildə seçilməli, əl altında 
saxlanılmalı, 
onlar 
uĢaqların 
dəyiĢkən 
maraqlarına 
uyğunlaĢdırılmalıdırlar. Həm sinif daxilində, həm də bayırda oynamaq 
üçün fərdi planlar cızmalı. UĢaqlara digər sahələrdən drammatik oyuna 
materialların gətirilməsinə icazə verməli.
Material və təcrübələr
Tematik oyunla bağlı material və real təcrübə onlara müxtəlif 
oyun mövzuları yaratmaqimkanı verir. Bunlardan bəziləri uĢaqların 
yaddaĢını möhkəmləndirir və onlara yeni bilgi verir. Belə vasitələrdən 
biri kimi sinif otağında qoyulmuĢ güzgü ola bilər. UĢaqlar materialları 
mübadilə edib oynayanda, müxtəlif oyun növlərini təcrübədən keçirirlər.
Bir çox vasitə və materiallar, məsələn telefon real olmalıdır. 
Karton qutu, karton blok, yaxud material qırıntısı da buna misal ola 
bilər. UĢaqlar hər iki tip materiala yaradıcı Ģəkildə yanaĢmalıdırlar. 
Materialların artıqlığı, yaxud çatıĢmamazlığı ucundan yaranmam 
konfliktlərə yol vermədən rolların müəyyənləĢdirilməsinə stimul 
yaratmaq üçün adekvat oyun vasitələrinin olması tələb edilir.
Oyunun həvəsləndirilməsi 
Müəllimlər uĢaqların oyunlarına daim diqqət yetirməli və onları 
nəzarət altında saxlamalıdırlar. Onlar yalnız yaranan münaqiĢəni aradan 
qaldırmaq iĢində vasitəçi olmaq və müəyyən problemləri həll etməyə 
yardımçı kimi çağrıla bilərlər. Onlar uĢaqların qarĢılıqlı münasibət 
sahəsindəki vərdiĢlərinin inkiĢafına nəzarət etməlidirlər. Müəllimlər 
uĢaqların inkiĢaf potensialını müəyyənləĢdirmək və daha müvafiq oyun 
növlərini 
həvəsləndirmək 
üçün 
onların 
zəif 
nöqtələrini 
müəyyənləĢdirməlidirlər.
ĠĢtiraketmə, təqlid, yaxud ünsiyyət vərdiĢləri çatıĢmayan uĢaq 
Ģübhəsiz ki, elə bir uğur qazana bilməz. Bu vərdiĢlərin inkiĢaf 
etdirilməsi vaxt tələb edir. Müəllim görəndə ki, uĢaq oyuncaqla 

---

149 
müəyyən müddət ərzində oyuna davam gətirə bilir və sosial baxımından 
ünsiyyət saxlamaq qabiliyyəti artır, bu halda o, uĢağı sərbəst Ģəkildə 
oyuna buraxır.
Müvafiq Ģəkildə həyata keçirilən nəzarət oyunun keyfiyyətinə 
müsbət təsir göstərir. lazımi məqamda edilən adi bir məsləhət də oyunu 
uzada və bu yolda maraqlı edə bilər. Oyuna maraqsız giriĢən uĢağı 
həvəsləndirmək məqsədilə müəllim adı bir oyunçu kimi guya döĢəmədə 
qatar sürərək «uuuu…» eləməklə oyunu qızıĢdıra bilər. Müəllim əvvəlcə 
uĢaqla yan-yana oynayır ki, oyunu qızıĢdırsın və sonra uĢaq müstəqil 
Ģəkildə, yaxud digər bir uĢaqla oynaya bilmək iradəsini nümayiĢ 
etdirdikdə, yavaĢ-yavaĢ oyundan çəkilir.
Çoxlu fiziki, görmə, eĢitmə, yaxud əqli qüsuru olan uĢaqlar 
müəllim onların fəaliyyətini fiziki Ģəkildə istiqamətləndirdiyi zaman 
uğur qazanırlar və bu iĢ həmin uĢaqların oyunu az-çox müstəqil Ģəkildə 
oynaya bilmələrinə qədər davam edir. bununla belə, oyunu təlimatın elə 
bir uzun müddətə hesablanmadığı zaman istiqamətləndirilməsi oyunun 
spontan xarakterindən asılı olur. Daim yaĢlı Ģəxslərin qayğısına ehtiyacı 
olan uĢaqlar yanlarında müəllimləri görmək istəyir və ürəklərindən keçir 
ki, məhz müəllim bu oyunu istiqamətləndirsin. Ancaq bu uzun müddət 
davam etdikdə, uĢaqlar maraqdan düĢürlər. Müəllim oyun oynayan bir 
qrup uĢağın yanında durduqda, bu onların oyununun tempini səpgidə də 
bilər. Bu zaman müəllim kənardan onun məkanını seyr etməlidir.
UĢaqların oyunu onların hafizəsində güclü izlər buraxır. Bu 
məqamda, məsələn müəllimlər, deyək ki, yumĢaq təbiətli bir uĢağın 
oyunun ortasında qrupun liderinə çevrilməsini müĢahidə edə bilərlər. 
Bəzən uĢaqlarda «teelfon» oyununu oynayarkən Ģəxsi ideyalar meydana 
çıxır. Bu zaman sinif bəzi üzvlərdə narahatlığa səbəb ola bilən dil, 
yaxud davranıĢın Ģahidi ola bilər.
Bu tipli Ģəraitdə müdaxilənin özü də, yaxud haqqında mühakimə 
yürütmək bir qədər çətindir. Müəllimlər məqamı ötürmədən konkret 
davranıĢdakı mübahisəli aspektləri, o cümlədən uĢaqla qurmuĢ olduğu 
qarĢılıqlı inama əsaslanan münasibəti nəzərdən keçirməli və nəzərə 
almalıdır. UĢaq hansı oyunu oynamaq barədə Ģəxsi ideyasını necə ortaya 
atır? UĢağın yaxud uĢağın konkret hərəkətinə müdaxilə edib onu 
dayandırdıqdamı düzgün hərəkət edir? əgər müəllim müdaxilə etməyi 
qərarlaĢdırırsa, mülaxilənin hansı forması seçilməlidir? 
Müəllim oyun prosesindən kənarda yox, ona maksimum 
yaxındırsa, uĢaq müəllimin iĢtirakına dərhal reaksiya verəcək və onun 
oyundakı intensivliyi azalacaqdır. Müəllim uĢağın təcrübəsini 

---

150 
qiymətləndirməlidir. «Sən dedin ki, «dayan,» sən bizdən özümüzü necə 
hiss etməyi soruĢmalısan. Bu barədə mənə bir Ģey deyə bilərsənmi?»