Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi Metodik Şurasının
Yüklə 1,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Xüsusiyyətləri
UĢağın inkiĢaf baxımından geriləməyə məruz qalmasının müəyyənləĢdirilməsi müvafiq Ģəraitdə, aĢağıda göstərilən sahələrin birində və ya bir neçəsində geriləmənin aĢkara çıxarılması zamanı bilinir: Fiziki inkiĢaf və özünənəzarət vərdiĢləri Ġdrakı bacarıqlar Ünsiyyət vərdiĢləri Sosial və emosional inkiĢaf QavrayıĢ vərdiĢləri, o cümlədən görmə, eĢitmə, toxunma, müvazinət və hərəkət vərdiĢləri. Bu sahələrin hər hansı birində inkiĢaf baxımından geri qalma inkiĢafı sürətləndirmək, öyrənmə və digər vərdiĢlərin əldə edilməsi məqsədilə, xüsusi təlim və terapevtik xidmətlərin göstərilməsini tələb edir. 182 Bir çox azyaĢlı uĢaqlarda xüsusi öyrəmə qabiliyyətsizliklərin meydana çıxması bəzən lazımi Ģəkildə dərk edilmir, yaxud konkret olaraq müəyyənləĢdirilmir. ĠnkiĢaf baxımından geri qalma konsepsiyası tərbiyəçilərə və valideynlrə əbu qüsurlara malik olan uĢaqları müəyyənləĢdirmə içində kömək edir və beləliklə, onlar vaxtı ötürmədən həmin uĢaqların mövcud problemlərinin qarĢısını almağa çalıĢırlar. Təlim çətinlikləri Müvafiq xidmətlərin göstərilməsi bacarıqsızlıq səviyyəsinin müəyyənləĢdirilməsindən sonra uĢağın mövcud potensialına və ehtiyac sahələrinə əsaslanmalıdır. ĠnkiĢaf baxımından geriləmə inkiĢaf statusunun nədən ibarət olduğunu müəyyənləĢdirdikdən sonra nəzərdə tutulan xidmətləri icra etmək, özü də bu uĢaqları bir yerə yığaraq qrup Ģəklində icra etmək faydalıdır. Tipik olaraq, erkən uĢaqlıq kimi səciyyələnən uĢağın inkiĢaf müddəti doğulandan sonra səkkiz yaĢına qədərdir. Bu müddət ərzinlə uĢaqların malik olduqları inkiĢaf statusu sahələri vasitəsilə müxtəlif çeĢidli davranıĢ tipləri ilə səciyyələnir. Erkən uĢaqlaq illəri ərzində inkiĢaf baxımından geri qalma kateqoriyasından istifadə edilməsi, onun digər əlaqədar problemlərinin aĢkarlanması üçün də vacibdir. Beləliklə, bu kateqoriya üzrə məxsusi olaraq uĢağın kompleks ehtiyaclarına diqqətin yönəldilməsi, bu ehtiyacların müvafiq yollarla aradan qaldırılmasına Ģərait yaradır. AzyaĢlı uĢaqlarda inkiĢaf baxımından geriləməni müəyyənləĢdirmək və onu aĢkara çıxarmaq üçün müxtəlif modellərdən istifadə olunur. Bu modelləri tətbiq edərkən, uĢağın tərbiyəsi ilə məĢğul olan kollektivin üzvləri onun barəsində yığılan bütün məlumatlardan lazımi Ģəkildə istifadə etməlidirlər. Müxtəlif mənbələr, məsələn valideynlər, digər ailə üzvləri, qayğı göstərən Ģəxslər və tərbiyəçilər də uĢağın müxtəlif yerlərdə, məsələn evdə və məktəbdə nümayiĢ etdirdiyi qabiliyyətlər barədə informasiyanın çatdırılmasında yardımçı ola bilərlər. Bu modeldən istifadə edərkən, tərbiyəçilər xəstəxananın verdiyi rəydən istifadə edərək, müvafiq qərarlar qəbul edə bilərlər. UĢağın inkiĢaf problemlərinin aradan qaldırılması iĢində strategiyanın müəyyənləĢdirilməsi üçün ən müxtəlif sahələrdən, o cümlədən uĢağın valideynlərindən məlumatlar yığılmalı və bu zaman uĢağın tipik və təbii mühitdə öz fəaliyyətini necə yerinə yetirməsinə diqqət yetirilməlidir. |