O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi Qo`qon Davlat pedagogika instituti Ziyayev Adhamjon Nisolmuxammatovich

 
 7.6. Estetik tarbiya vositalari.  
Estetik tarbiyaning asosiy vositalarini tabiat, mehnat, madaniy-maishiy 
turmush shart-sharoitlari, insoniy munosabatlar va madaniyat (shu jumladan, 
san’at) tashkil etadi. Estetik tarbiya umumta’lim maktablarida ta’lim jarayonida, 
ya’ni adabiyot, rasm, musiqa darslarida amalga oshiriladi. 
Bundan tashqari, sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy tadbirlarni 
tashkil etish orqali ham estetik tarbiya ishlari olib borildi. Bularga konkurslar, 
konsertlar, festivallar tashkil etish, muzeylarga ekskursiyalar uyushtirish, tabiatga, 
tarixiy va badiiy yodgorliklarga sayohatlar tashkil etish orqali amalga oshiriladi. 
Estetik tarbiyaning asosiy vositalari mehnat, o’yin, tabiat, san’at, muloqot kabilar 
hisoblanadi. Estetik tarbiya asosan tushuntirish, suhbat, ma’ruza, namuna, mashq, 
rag’batlantirish metodlari orqali amalga oshiriladi. 
Nazorat savollari: 
1. Ta’lim muassasalarida mehnat tarbiyasini tashkil etishda mehnatning 
qaysi turlaridan foydalaniladi? 
2. Estetik tarbiyani tashkil etishda qaysi vazifalar hal qilinadi? 
3. Jismoniy tarbiya vositalariga nimalar kiradi? 
4. O’quvchilarning jismoniy madaniyat (kamolot)ga erishganlik darajasini 
qanday mezonlar asosida belgilash mumkin? 
 
8. Ta’lim muassasasi menejmenti 
8.1. Ta’lim muassasasi menejmenti haqida tushuncha.
Ta’lim muassasalarini boshqarish nazariyasi ta’lim muassasalarining 
menejmenti nazariyasi bilan boyitildi. Menejment nazariyasi xodimlarga nisbatan 

---

74 
ishonch, ularning unumli mehnat qilishlari uchun sharoit yaratish hamda o’zaro 
hurmat bilan tavsiflanadi. 
Xo’sh, menejment va menejer atamalarining asl mohiyati nimani anglatadi? 
Biz ushbu tushunchalarning mohiyati, ta’lim muassasida davlat-jamoa 
boshqaruvining 
pedagogik-psixologik 
asoslarini 
tushunishimizda 
ushbu 
yo’nalishda tadqiqot olib borgan pedagog R.Ahliddinovning qarashlari alohida 
diqqatga sazovor. 
«Menejment» va «menejer» atamalari hozirgi talqinda korxona va 
muassasa egalari o’z mulklari va xodimlarni o’zlari boshqarganlaridan ko’ra 
tanlangan yo’nalish bo’yicha maxsus tayyorgarlikdan o’tgan mutaxassislarni jalb 
etish afzal ekanligini tushunib yetganlaridan so’ng paydo bo’ldi. Bugungi kunda 
menejer rivojlangan demokratik mamlakatlarda nufuzli kasblardan biri 
hisoblanadi. 
Menejment deganda, odatda rahbarlik lavozimiga rasman tayinlangan 
shaxslarning ishigina tushuniladi. Boshqarishga, shuningdek, murabbiylik ishi ham 
taalluqli 
hisoblanadi. 
Menejment 
(yoki 
boshqarish) 
mavjud 
minimal 
imkoniyatlardan maksimal natijalarga erishish maqsadida muayyan hodim yoki 
guruhga ta’sir etish, ular bilan hamkorlik qilish jarayonidir. Ta’lim muassasasi 
menejmenti haqida so’z yuritilganda, O’zbekiston Respublikasining «Kadrlar 
tayyorlash milliy dasturi»ning 4.6-bandida so’z yuritilayotgan jarayonning 
mohiyati haqida batafsil to’xtalib o’tilganligini alohida ta’kidlash zarur. Ushbu 
hujjatda qayd etilicha, ta’lim muassasasi menejmentida quyidagi holatlar nazarda 
tutiladi: 
- uzluksiz ta’lim tizimi va kadrlar tayyorlashning davlat va nodavlat ta’lim 
muassasalarini tarkibiy jihatdan o’zgartirish va ularni izchil rivojlantirish davlat 
yo’li bilan boshqarib borilishi; 
- barcha darajadagi ta’lim boshqaruv organlarining vakolat doiralari 
«Ta’lim to’g’risida»gi qonunga muvofiq belgilanadi; 
- ta’limning normativ-huquqiy bazasi rivojlantiriladi; 
- moliya-xo’jalik faoliyatini olib borish hamda ta’lim jarayonini tashkil 
etishda o’quv yurtlarining huquqlari kengayadi va mustaqilligi ta’minlanadi; 
- ta’lim muassasalari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 
tomonidan 
belgilangan 
tartibda 
attestatsiyadan 
o’tkaziladi 
hamda 
akkreditatsiyalanadi. Akkreditatsiya yakunlariga ko’ra ta’lim sohasida faoliyat 
ko’rsatish huquqi beriladi; 
- muassis tashkilotlarning, mahalliy hokimiyat organlarining, savdo-
sanoat doiralarining, jamoat tashkilotlarining, fondlarning va homiy vakillarni o’z 
ichiga oluvchi vasiylik va kuzatish kengashlari tizimi orqali ta’lim 
muassasalarining samarali, jamoat boshqaruvi tizimi joriy etiladi. 

---

75 
Bundan tashqari, olimlar ta’lim menejmetining bir qator o’ziga xos 
xususiyatlarga ega ekanligini ham ta’kidlab o’tishadi. Ular orasida quyidagi 
xususiyatlar asosiy hisoblanadi: 
- ta’lim menejmenti «maqsadga muvofiqlik» so’zi bilan aniqlanadigan 
ma’naviy o’lchovga ega; 
- ta’lim menejmenti – bu fan va san’at (chunki bunda insonlar o’rtasidagi 
o’zaro munosabatlar katta rol o’ynaydi); 
- menejment mazmunida o’z aksini topadigan shaxs, davlat va jamiyat 
manfaatlarining o’zaro dialektik birligi; 
- ta’limni boshqarishda jamoatchilikning faol qatnashuvi. 
Yuqoridagilardan ko’rinib turibdiki, endilikda ta’lim tizimini davlat tomonidan 
boshqarishdan davlat-jamoatchilik boshqaruviga o’tiladi. Davlat-jamoatchilik 
boshqaruvining maqsadi –ta’lim muassasalarining dolzarb masalalarini davlat va 
jamoatchilik hamkorligida hal qilish, o’qituvchilar, o’quvchilar hamda ota-
onalarga ta’lim dasturlarini, turlarini, ta’lim muassasalarini tanlashda huquq va 
erkinlik berishni kengaytirishdan iborat.