Musiqa pedagogikasi
Yüklə 324,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
II Bob Ota Jalol Nosirov mohir sozanda, bastakor va pedagog sifatida faoliyati. 2.1 Ota Jalol Nosirov buyuk maqomhon ustoz. Ota Jalol Nosirov buyuk sozanda va Maqom ijrochilik san’atining mohir bilimdoni, hofiz, tanburchi 1845- yil Buxoroda tavallud topgan. Uning otasi masjidda muazzinlik vazifasida ishlagan. Halq musiqasi, ayniqsa maqom sho’balaridan habardor kishi bo’lgan. U yoshligidan musiqaga mehr qo’yadi, kasbni o’rganish maqsadida o’sha davrdagi ko’zga ko’ringan, yetuk honanda, maqom yo’llarining bilimdoni Tilloboy hofizdan Buhoro Shashmaqomining “Nasr” yo’llarini, qo’shiqlarini qunt bilan o’rganadi. Ota Jalol 20 yoshlarida saroy hofizligiga qabul qilinadi. U noyob iste’dodi hamda uzining shirali ovozi bilan tez fursatda saroy va atrofdagi kishilar etiboriga tushadi, mehr qozonadi. Shundan so’ng uni saroy musiqachilari boshlig’i etib tayinlashadi. U o’z davriningnufuzli maqom ustozlaridan bo’lib yetishadi va Amir Muzaffarxon, Abdulahadxon, Olimxon saroylarida maqomchilar guruhlariga rahbarlik qiladi. U faoliyati davomida mohir tanburchi va honanda sifatida shakllanadi. Shashmaqomning cholgu va ashula yo’llarini tartibli holda ijro etishga muyassar bo’ladi. Buhoro – Samarqand bastakorlik maktabi o’zbek xalqining mumtoz musiqa merosining eng mukammal janri bo’lgan maqomlar yaratilishida asosiy zamin bo’lgan. Buxoro maqomlari ta’sirida o’zbek mumtoz musiqasining , ijodiyotining boshqa vohalarda rivojlanishi, shakllanishi va turli janrlarga ta’siri va mumtozlik kasb etishini alohida qayd etish lozimdir. XIX asrning ikkinchi yarmida Buxoroning musiqa ijodiyoti va ijrochiligi amaliyotida Mirzo Hidoyat, Mullaboy, Abdurahmonbek, Abdulhayr Mahmud, Mirbobo, Mirvose’ kabi musiqa bilimdonlari faoliyat olib borganlari hususida manba’larda ma’lumotlar qayd etilgan. Shuni aytish joizki, maqom san’ati Markaziy Osiyo miqiyosida aynan Buxoroda shakllangan. Uning shakllanish jarayoni bir qator o’ziga hos xususiyatlar doirasida qaror topgan. Mukammal asarlar turkumi yetuklik va moxirlik bilan ijro etilgan ijrolar bir qator chig’iriqlardan o’tgandan so’ng me’ros shaklida tarkib toadi. Asarlarning tarkib toppishida ijrochilik an’analarining ta’siri beqiyosdir. Ijrochilik musiqiy me’rosining shakllanishida bitmas tuganmas ilhom manbai sifatida muhim ahamiyat va kata manba bo’lib kelgan, chunki bir- biridan o’rnak rang olib va boshqa xususiyat va sifatlardan bahramand bo’lib, “O’xshatish”, “Savt”, “Nazira”, ilhomlanish qayta ishlash, moslashtirish kabi ijod uslublari orqali maqomlarni mumtoz musiqa namunalarining shakllanishida alohida o’rin kasb etib kelgan. XIX asr ikkinchi yarmi- XX asr boshlarida yashab ijod etgan va ustozona musiqaning bilimdoni sifatida tarixga nomi bitilgan san’atkor, maqomdon hofiz Ota Jalol Nosirov Buxoro bastakorlik maktabining yorqin namoyondalaridan bir hisoblanadi. Ota Jalol Nosirov “Shashmaqom” ni ijro etish jarayonida va yozib olinishi ishlarida ijodiy yondashuv orqali o’z bastakorlik malakalrini mohirona ko’rsatadi. Uning faoliyatida ijodiy munosabatlar bo’lganligi hususida ayrim manba’alarda bayon etiladi. Hususan, “Segoh” maqomiga mos savt bog’laydi va uni “Savti Jaloliy” deb nomlaydi. Bu borada Abdurauf Fitrar o’zining “Ozbek klassik musiqasi va uning Tarixi” risolasida quyidagi mazmundagi fikrlari bilan o’rtoqlashadi: “Segoh maqomida savt sho’basi yo’q edi. Mashxur musiqachi Ota Jalol tomonidan mening tashviqim bilan 1922 – yilda “savt” bastalangan edi”. Buxoro Shashmaqomini yozib olish asosan XX asr davomida voqeillikka aylandi. Uning ayrim parchalari XX asr arafasida harbiy kapelmeyterlar A. Eyxgorn va A. Leysek tomonidan notaga ko’chilgani haqida ma’lumotlar bor, lekin nisbatan to’la nusxani ilk bor notaga ko’chirilishida Abdurauf Fitrat tashabbuskor va tashkilotchi sifatida alohida jonbozlik ko’rsatdi. Fitrat 1921 – yili Toshkentdan Buxoroga qaytgach maorif va madaniyat ishlari b ilan shug’ullana boshladi. Sadri Ziyo, Musa Saidjonov, kabi maslakdoshlari bilan hamkorlikda ilmiy jamiyat tuzib, turli fanlarga oid nodir qo’lyozmalarni to’plashga kirishadi. 1922-1923 – yillarda Buxoro Xalq Sho’rolar Jumhuriyati (BMSHJ) ning maorif noziri vazifasida ishlagan kezlari bu faoliyat doirasini yanada kengaytiradi. Fitrat musiqa ta’limini va bu sohadagi tadqiqotlarni yo’lga qo’yishni ko’zlab, Buxoro shahrining Ravg’angaron guzarida ixtisoslashgan musiqa maktabi tashkil etadi. U “Sharq musiqa maktabi” nomi bilan atalib, unda ta’lim jarayoni sharqona ustoz shogird saboqlari, an’analari asosida yo’g’rilgan edi. Maktabga o’sha davrning mashxur maqomdon ustozlari Ota Jalol Nosirov, Levicha (Levi Boboxonov), Ota G’iyos Abdug’ani, Abdurahmon Umarov, Ma’rufjon Toshpo’latov kabi ustozlardan saboq olgan Sharq musiqa maktabi talabalari orasida Shoxnazar Sohibov, Fazliddin Shahobov, Bobur Zirkiyev kabi mohir maqomxonlar yetishib chiqdi. Yüklə 324,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|