Qaydalar azərbaycan respublikasi

3.3. Əgər əsas və lehimlənmiş təbəqənin materialları əlavə 4-də, lehimləmə materialları isə
ixtissaslaşdırılmış təşkilatla razılaşdırılmış texniki şərtlərdə göstərilmişdirsə, qoruyucu üst qat
çəkilmiş və lehimlənmiş materialları tətbiq etməyə yol verilir.
3.4. Açıq meydançada və ya qızdırılmayan yerdə quraşdırılmaq üçün təyin olunan tutumlar
üçün materiallar seçilərkən verilən rayon üçün xarici mühitin mütləq minimal temperaturu
nəzərə alınmalıdır.
3.5. Materialların və yarımfabrikatların keyfiyyəti və xassələri müvafiq standartların və
texniki şərtlərin tələblərinə cavab verməli, tədarükçülərin sertifikatları ilə təsdiq olunmalıdır.
Sertifikat və ya markalanma (nişanlanma) olmadığı və ya tam olmadığı halda tutum istehsalçısı
(təmir, montaj təşkilatı) sertifikatı tamamlayacaq və ya əvəz edə biləcək bütün lazımi sınaqları,
nəticələri protokollaşdırmaqla keçirməlidir. Sertifikatda yarımfabrikatın istehsalçı müəssisədə
termiki emal rejimi göstərilməlidir.
3.6. Əsas materialların yoxlama üsulları və həcmi müvafiq qaydada razılaşdırılmış
standartlar və texniki şərtlər əsasında müəyyən olunmalıdır.
3.7. Tutumların və onun elementlərinin hazırlanmasında tətbiq edilən aşqar materiallar
müvafiq standartların və ya texniki şərtlərin tələblərinə cavab verməlidir.
Konkret markalı aşqar materialların, eləcə də flüslar və qoruyucu qazların istifadə olunması
tutumun hazırlanmasına dair texniki şərtlərə və qaynaq üzrə təlimata uyğun yerinə yetirilməlidir.
3.8. Yeni aşqar materialların, flüsların və qoruyucu qazların tətbiq edilməsinə, tutumun
qaynaq edilməsi zamanı onun texnoloji cəhətdən uyğunluğu, bütün kompleksin tələb olunan
qaynaq birləşmələri (tikiş metalının xassələri daxil olmaqla) yoxlandıqdan sonra və qaynaq üzrə

---

ixtissaslaşdırılmış müəssisənin müsbət rəyi təsdiq olunduqdan sonra müəssisənin rəhbərliyi
tərəfindən razılıq verilir.
3.9. İxtissaslaşdırılmış müəssisə ilə razılaşdırılmış standartlar və ya texniki şərtlər üzrə
uzununa və spiral tikişli elektrik qaynaqlı borularının tətbiqinə yol verilir, bu şərtlə ki, bütün
uzunluq boyunca tikişlər radioqrafiya, ultrasəs və ya digər defektoskopiya üsulları ilə yoxlansın.
Hər bir tikişsiz və ya qaynaq olunmuş boru hidravlik sınaqdan keçirilməlidir. Hidravlik
sınaq zamanı sınaq təzyiqinin qiyməti borulara aid texniki şərtlərdə göstərilməlidir. Əgər tikişsiz
borular bütün səthi boyunca fiziki üsullarla (radioqrafiya, ultrasəs və ya digər) yoxlamadan
keçirilərsə, bu boruların hidravlik sınaqdan keçirilməməsinə yol verilir.

---

3.10. Üzlənmiş, lehimlənmiş təbəqələr və lehimlənmiş döymələr təbəqələrdə əsas metal
təbəqədən üzlük (lehim) təbəqənin ayrılmasının, eləcə də döymə metallarının tam olmaması və
laylara ayrılmasının aşkar edilməsini təmin edən ultrasəs və ya digər yoxlama üsulları ilə
yoxlanmalıdır. Bu halda keyfiyyətin qiymətləndirilməsi həcmi ixtissaslaşdırılmış müəssisə ilə
razılaşdırılan üzlənmiş və ya lehimlənmiş təbəqələrə və ya döymələrə aid standartlar və ya
texniki şərtlərlə müəyyən edilir.
4 MPa-dan (40 kqq/cm
2
) yüksək təzyiqlə işləyən tutumların hazırlanması üçün təyin
olunan, qalınlığı 25 mm-dən çox olan bimetallik təbəqələr tam ultrasəs defektoskopiya və ya
digər oxşar üsullarla tam yoxlamadan keçirilməlidir.
3.11. 10 MPa-dan (100 kqq/cm
2
) yüksək təzyiqlə işləyən tutumların hazırlanması üçün
qalınlığı 60 mm-dən çox olan karbonlu və aşağılegirli polad təbəqələr ayrı-ayrı təbəqələr üzrə
ultrasəs və ya digər eynidərəcəli defektoskopiya üsulu ilə yoxlanılmalıdır.
3.12. Qabarit ölçüsü 200 mm-dən, qalınlığı 50 mm-dən böyük, 6,3 MPa-dan (63 kqq/cm
2
)
yuxarı təzyiqlə işləmək üçün təyin olunan karbonlu, aşağılegirli və legirlənmiş (aşqarlanmış)
poladlardan hazırlanan döymələr tək-tək ultrasəs və ya digər eynidərəcəli üsullarla yoxlamadan
keçirilməlidir.
Yoxlanılan döymələrin 50%-dən az olmayan həcmi defektoskopiya üsulu ilə 
yoxlanılmalıdır. Yoxlama üsulları normativ sənədlərin tələblərinə uyğun olmalıdır.
3.13. Qaykalar və boltlar müxtəlif markalı poladdan hazırlanmalıdır, eyni markalı poladdan
hazırlandıqda isə müxtəlif bərkliyə malik olmalıdır. Bu halda qaykanın bərkliyi boltun
bərkliyindən az olmalıdır. Boltların uzunluğu NS-də göstərildiyi qiymətə qədər yivli hissənin
qaykadan kənara çıxmasını təmin etməlidir.
3.14. Boltların materialının xətti genişlənmə əmsalının qiyməti, flansın materialının xətti
genişlənmə əmsalının qiymətinə yaxın qiymətlə seçilməlidir. Xətti genişlənmə əmsalının
qiymətlərindəki fərq 10%-dən çox olmamalıdır. Xətti genişlənmə əmsalı müxtəlif olan (10%-dən
çox) poladlardan isə, onların möhkəmliyinin hesablanması əsaslandırıldiqda yol verilir.