Qaydalar azərbaycan respublikasi

Əlavə 1
БУ ГАЙДАЛАРДА ИСТИФАДЯ ОЛУНАН ТЕРМИНЛЯР ВЯ АНЛАЙЫШЛАР
- Armaturlaşdırılmış plastик кцтляляр – plastик кцтлядян (əlaqələndirici) və doldurucu
маддядян ибарят мцхтялиф quruluşlu material.
-
Barokamera – cihazlar və avadanlıqla təchiz olunmuş, içərisində adamların 
yerləşdirilməsi üçün tutum.
- Balon – ventillərin, flansların və ya ştuserlərin quraşdırılması üçün bir və ya iki
boğazı олан, təzyiq altında sıxılmış, mayeləşdirilmiş və ya həlledilmiş qazların
nəqledilməsi, saxlanылması və istifadəси üçün tutum.
- Çəllək – silindrик və диэяр formaда олан, bir yerdən başqa yerə diyirlətməк və
əlavə dayaq olmadan dirəklər üzərinə qoyulmaсы imkanı olan, mayeнин və диэяр
maddələrin daşınması və saxlanылması цчцн tutum.
-
Тутум – cizgilərdə verilmiş nomunal ölçülərə görə təyin olunan tutumun daxili 
boşluğunun həcmi.
- Tutum sahibi – mülkiyyətinə tutum daxil olан müəssisə, fərdi sahibkar.
- Daxili (xarici ) təzyiq – tutumun divarının daxili (xarici) səthinə təsir edən təzyiq
- Sınaq təzyiqi – tutumların sınaqdan keçirildiyi təzyiq.
- İşçi təzyiq – normal iş prosesi gedişində yaranan maksimal daxili изафи və ya 
xaricдя йаранан təzyiq.
-
Hesablama təzyiqi – möhkəmliyин йохланылмасы цчцн hesablaнан təzyiq.
-
Şərti təzyiq – standart tutumların (düyünlərin, detalların, armaturun) möhkəmliyə 
сынаьы цчцн 20
o
C temperatura hesablaнмыш təzyiqi.
-
Divarın buraxılabilən maksimal (minimal) temperaturu – tutumun istismarına 
icazə verilən, onun divarının maksimal (minimal) temperaturu.
-
Dib – tutumun gövdəsinin ayrılmaz hissəsi олан, daxili boşluq hissəsini 
məhdudlaşdıran köndələn kəsik,
-
Тыхаъ – ştuserlərin və ya bobışkaların deşiklərini hermetik bağlamaq üçün həcmli
detal.
-
Иланвари boru – иланвари borudan hazırlanmış, istilik mübadilə qurğu.
-
Изафи təzyiq – absolyut (vahid) təzyiqlə barometrin göstərdiyi ətraf mühitin 
təzyiqi arasındakı fərq.
-
Эövdə –silindrik hissə və dibdən ibarət olan əsas yığма vahidi.
-
Kompozisiya materialı (kompozit) – bir neçə eynicinsli materiallardan 
(komponentlərdən) ibarət, eynicinsli olmayan strukturlu material.

---

-
Qapaq – tutumun daxili boşluğunu və ya lyukun deşiyini bağlayan, ayrılan hissə
-
Lyuk- tutumun içərisinə daxil olmaг цчцн qurğu.
-
Leyner- armaturlaşdırılmış plastик кцтлядян щазырланан, yüklənməйя (ağırlığın)
гисмян давамлы олан tutumun daxili hermetikləşdirici təbəqəси.
-
Metalplastik tutumlar – çoxtəbəqəli, daxili təbəqəsi (örtüyü) metaldan, digər
тябягяляри armaturlaşdırılmış plastик кцтлядян hazirlanan tutumlar. Daxili təbəqə
ağırlığın bir hissəsini daşıyır.
-
Çoxkameralı tutum – müxtəlif və ya eyni şəraitdə (təzyiq, temperatur, mühit) 
istifadə olunan, iki və ya ондан чох işçi boşluğu olan tutum.
-
Гейри мetal tutumlar- eynicinsli və ya metal olmayan kompozisiya 
materialından hazırlanan tutumlar.

---

-
Doldurucu – plastик кцтляни armaturlaşdıran material; armaturlaşdırıcı material
kimi toxunmuş və toxunmamış liflərdən istifadə oluna bilər.
-
Normativ sənəd (NS) – qaydalar, sahə və dövlət standartları, texniki şərtlər,
layihələndirmə, hazırlanma, təmir, yenidənqurma, гурашдырма, isə salma, texniki
diaqnostika (təsdiqlənmə), istismara aid rəhbər sənədlər.
-
Obeçayka – йанлары ачыг qapalı profilin silindrik örtüyü (qılafı).
-
Baxış pəncərəsi – işçi mühitə nəzarət etməк цчцн qurğu.
-
Eynicinsli material – bir maddədən, ərintidən və ya bərk məhluldan ibarət material,
məsələn: şüşə, polad, keramika və s.
-
Sınaq nümunəsi – istismar prosesində materialın vəziyyətini müəyyən etmək üçün
tutumla eyni materialdan, eyni texnologiya ilə hazırlanmış nümunə.
-
Qalıq ehtiyat mənbəyi – obyektin texniki vəziyyətinin yoxlanылması anından son
həddə çatma vəziyyətinə qədərki cəmi işləmə müddəti.
-
Dayaq - tutumu işçi vəziyyətində quraşdırmaq və yüklənməni tutumdan 
бцнювряйя və ya aparıcı konstruksiyaya ötürmək üçün qurğu.
-
Yəhərли dayaq – obeçaykasının halqavari kəsiyinin aşağı hissəsini əhatə edən 
tutumun üfüqi vəziyyətdəki dayaьы.
-
Tutumun (elementin) йол verilən təzyiqi – texniki шящадятляндирmənin və ya
diaqnostikanın nəticələrinə görə müəyyən olunan tutumun (elementin) maksimal йол
вериля билян изафи təzyiqi.
-
Yenidənqurma- tutumun pasportunda düzəlişlər edilməsi zərurətini yaradan
konstruksiya dəyişikliyi, məsələn tutumun iş parametrlərinin dəyi-şilməsinə səbəb olan
əlavə elementlərin qurğusu və başqa dəyişikliklər.
-
Çən-qaz, maye щаллларында олан və диэяр maddələrin saxlanылması üçün stasionar
tutum.
-
Tutumun кюйняйи-тутумун эювдясини вя йа бир щиссясини ящатя едян
тутумун эювдясинин габыьы иля дивары арасындакы фязасы истиликдашыйыъы
иля долдурулмуш истиликдяйишдириъи гурьу.
Tutumun hesabи iş müddəti – tutumun istismara buraxıldığı gündən etibarən 
sayılan təqvim illəri ilə iş müddəti.
-
Tutumun (elementin) hesabи ehtiyat мцддяти-isti və ya soyuq vəziyyətdən işə
salmaların hesablama sayına görə istehsalçının təlimatında göstərilmiş, tutumun istismar
rejiminə rıayət olunmaq şərti ilə istehsalçının tutumun (elementin) etibarlı işлямясиня
zəmanət verилdiyi istismar dövrü.
-
Tutumun işləmə müddəti – tutumun son hədd vəziyyətinə keçənə qədər təqvim 
illəri ilə istismar müddəti.
-
Flans birləşməsi- tutumların bilavasitə bir-biri ilə kipləndirici səthlərin sıxılması
yolu ilə və ya onlar arasında yerləşdirilmiş, bərkidici detallarla sıxılmış, daha yumşaq
materialdan araqatı vasitəsilə hermetikliyini təmin edən, hərəkətsiz, sökülə bilən hissələrin
birləşməsi.

---

-
Tutum – kimyəvi, istilik və başqa texnoloji proseslərin aparılması üçün, eləcə də
qaz, maye щалында və digər maddələrin saxlanылması və nəql едилмяси üçün
hermetik qapalı həcm. Tutumun giriş və çıxış ştuserləri onun sərhədləri sayılır.
-
Səyyar tutum – müvəqqəti olaraq müxtəlif yerlərdə və ya yerdəyişməsi zamanı 
istifadə üçün tutum.
-
Stasionar tutum – müəyyən bir yerdə istismar olunması üçün daimi quraşdırılmış
tutum.
-
Əlaqələndirici – kompozitin monolitliyini (möhkəmliyini) təmin edən material.

---

JJ Uc-uca birləşmiş qaynaq birləşmələri – qaynaq olunan elementləri bir-birinə 
köndələn kəsikləri ilə bitişdirən və tikişi termiki təsir zonasına daxil edən birləşmələr.
KK İxtisaslaşdırılmış müəssisə (təşkilat) – tutumların истещсалына, təmiriня və
yenidən qurulmasıна, eləcə də гурашдырылмасына, təmiriня вя işə salınmasıна
diaqnostikası (техники müayinə) üzrə layihə-konstruktor işlərinin görülməsinə
СИТЭДМНД Аэентлийинин icazəsi olan müəssisə.
LL Təmir – щяр щансы səbəbdən zədələnmiş, yeyilmiş və ya yararsız hala дцшмцш
tutumун elementlərinin bərpaсы вя саз вязиййятя эятирилмяси.
MM İşçi mühitin temperaturu (min, max) – texnoloji prosesin normal gedişində 
tutumun дахили mühitinин maksimal (minimal) temperaturu.
NN Divarın hesabи temperaturu –materialın fiziki-mexaniki xaссялярини, йол
верилян gərginliyiни və tutumun elementləriнин möhkəmliyə hesablanмасны мцяййян
етмяк цчцн температур.
OO Texniki müaйyinə – obyektin texniki vəziyyətinin гиймятляндирилмяси. Texniki
müaйyinənin мягсяди – texniki vəziyyətin yoxlanması, nasazlıгларын yerinin və
səbəblərinin müəyyən едилмяси, texniki vəziyyətin proqnozlaşdırılması.
PP Texniki diaqnostika-obyektin texniki vəziyyətinin müəyyən olunmasы nəzəriyyəsi, 
цсуллары və vasitələri.
QQ Sistern- dəmiryol vaqonunun ramasında, avtomobilin şassisində (qoşqu) və ya
başqa nəqliyyat vasitələri üzərində daimи quraşdırılan, qaz, maye və диэяр maddələrin
nəqlи və saxlanылması üçün təyin olunan səyyar tutum.
RR Ştuтser –borucuqları, boru xətti armaturunu, нязарят-ölçü cihazlarını və s. 
tutuma birləşdirmək üçün element.
SS Tutum elementi – tutumun əsas funksiyalarından birini yerinə yetirmək üçün yığım
vahidi.
TT
Тexniki еkspert müayinəsi – tutumun hesablaнмыш işləmə müddətinin və ya
təhlükəsiz işinin hesablama müddətinin bitməsi üzrə, eləcə də mümkün parametrlərin və
sonrakı istismar şəraitinin müəyyən olunması məqsədi ilə qəzadan sonra və ya təzyiq
altında işləyən zədələnmiş elementlərin aşkar olunmasından sonra yerinə yetirilən texniki
müayinə.
UU Özüyayılan yüksək temperaturlu sintez – yanma rejimində baş verən, iki və ya bir
neçə komponentin ekzotermik qarşılıqlı təsirinə əsaslanan, materialların (tozlar,
məhsullar, üst qatı) fiziki-kimyəvi sintez prosesi. Proses, reaksiyanın yerli
gücləndirilməsindən sonra ilkin reaktivlərin qarışığının nazik təbəqəsində baş verir və
qızmış məhsullardan ilkin soyuq maddələrə istiliyin və kütlənin ötürülməsi hesabına bütün
sistem üzrə öz-özünə yayılır.

---