Yunusxodjaev zoir shokirovich kasbiy psixologiya

 
Biografiya (tarjimai hol) metodi 
Inson psixikasini-ruhiyatini tadqiq qilish uchun uning hayoti, faoliyati, 
ijodiyoti to‗g‗risidagi og‗zaki va yozma ma‘lumotlar odamlarning tarjimai holi, 
kundaliklari, xatlari, esdaliklari muhim ahamiyatiga ega. 
SHu bilan birga o‗zgalar tomonidan to‗plangan tarjimai holga aloqador 
materiallar: esdaliklar, xatlar, rasmlar, tavsiflar, magnitofon ovozlari, 
fotolavhalar, hujjatli filmlar, videokamera tasviri, taqrizlar, tanbehlar ham 
o‗rganilayotgan shaxsni to‗laroq tasavvur etishga xizmat qiladi. Hatto 
shifokorning kasallik tarixi hujjati ham bolaning tug‗ilganidan, to boshlang‗ich 
ma‘lumot olgunicha bo‗lgan davr orlig‗ida salomatlik darajasi qanday 

---

bo‗lganligi to‗g‗risidagi omillar bilan tanishish imkonini beradigan material 
hisoblanadi. 
Tarjimai hol metodi inson psixikasini suhbat va tajriba metodlari vositasida 
o‗rganib bo‗lmaydigan jihatlarini ochishda yordam beradi. Mazkur metod orqali, 
masalan, ijodiy xayol bilan bog‗liq jarayonlar: she‘riyat, musiqa, nafosat, 
tasviriy san‘at, texnik ijodiyotning nozik turlari va shaxsning ma‘naviyat, 
qadriyat, qobiliyat, iqtidor, iste‘dod, salohiyat kabi fazilatlari kuzatiladi. Inson 
ongining namoyon bo‗lishi, rivojlanishi, o‗ziga xos individual va ijtimoiy 
xususiyatlari, atoqli shaxslar bildirgan mulohazalarida, asarlarida o‗z ifodasini 
topadi. Allomalar to‗g‗risidagi ma‘lumotlar zamondoshlari, izdoshlari, 
safdoshlarining ta‘rifu – tavsiflari orqali avloddan – avlodga o‗tadi. Xuddi shu 
ijtimoiy uzluksizlik natijasida ajdodlar bilan avlodlar o‗rtasida vorislik hodisasi 
ijtimoiy psixologik voqelik vujudga keladi va ijtimoiy tarixiy taraqqiyotning 
uyg‗unligini ta‘minlaydi. 
 
Anketa metodi. 
Umumiy psixologiyada keng qo‗llaniladigan metodlardan biri bo‗lib, unda 
odamlarning 
psixologik 
xususiyatlari 
narsa 
va 
hodisalarga 
nisbatan 
munosabatlari o‗rganiladi.
Anketa odatda 3 xil bo‗lib, birinchi xilida anglashilgan motivlarni 
aniqlashga mo‗ljallangan savollardan iborat bo‗ladi, ikkinchi xilida esa faqat 
bittagina javob tanlash sharti bilan har bir savolga bir nechtadan tayyor javoblar 
ham beriladi. Uchinchi xil anketa sinaluvchiga havola qilinganda kamida to‗rt-
besh to‗g‗ri javoblari ballar yordamida baholanadi. Anketa metodidan 
odamlarning layoqatlarini, muayyan sohaga qiziqishlari qobiliyatlarini, o‗ziga, 
tengdoshlariga katta va kichiklarga munosabatlarini aniqlash maqsadida 
foydalaniladi. Anketa orqali shaxslarning xarakter xislatlari, xulq-atvorlarini 
tekshirish, sirtdan turib baholash mumkin. 
Tarqatilgan anketalar yig‗ib olinib, elektron hisoblash mashinalari 
dasturiga muvofiqlashtirib atroflicha amaliy xulosalar chiqariladi. Anketa 

---

metodi inson psixikasining ayrim tomonlarini o‗rganish uchun boy material 
to‗plash imkonini beradi, lekin unda olinadigan ma‘lumotlar doimo xolisona 
xususiyatga ega bo‗lavermaydi. Bunga yo‗l qo‗ymaslik uchun anketa ichidagi 
nazorat vazifasini bajaruvchi to‗g‗ri va qarshi savollarni puxta ishlab chiqish 
kerak.