Tadqiqotlarni amalga oshirish milliy markazi matematik va tabiiy-ilmiy savodxonlikni baholash

5-TOPSHIRIQ 
TISHLAR KARIESI 
Og‘iz bo‘shlig‘ida yashovchi bakteriyalar tishlar kariesining sababchisi 
sanaladi. XVIII asrdan boshlab shakarqamishdan shakar ishlab chiqarish hajmi ortishi 
bilan karies muammoga aylandi.
Hozirgi kunda karies haqida ko‘p narsa bilamiz. Masalan: 
•
Kariesning sababchisi bo‘lgan bakteriyalar shakar bilan oziqlanadi. 
•
Shakar kislotaga aylanadi. 
•
Kislota tishlarning ustki qoplamini zararlaydi. 
•
Tishlarni yuvish kariesning oldini oladi. 
1-savol: 
Tishlar kariesida bakteriyalar qanday ahamiyatga ega? 
A Bakteriyalar emal ishlab chiqaradi 
B Bakteriyalar shakar ishlab chiqaradi 
C Bakteriyalar minerallar ishlab chiqaradi 
D Bakteriyalar kislota ishlab chiqaradi 
 
2-savol: 
Quyidagi grafikda turli mamlakatlarda shakar iste’moli va karies bilan 
kasallanganlar soni ko‘rsatilgan. 
Har bir mamlakat grafikda nuqta bilan ifodalangan.
tishlar 
1-shakar 
2-kislotа 
3-emal tarkibiga kiradigan 
minerallar 
bakteriyalar 

---

Grafikda keltirilgan ma’lumotlar
quyidagi jumlalarning qaysi birini tasdiqlaydi? 
A Ba’zi mamlakatlardagi odamlar boshqalardagiga nisbatan tishlarini ko‘proq 
yuvishadi. 
B Odamlar qanchalik ko‘p shakar iste’mol qilishsa, ularda karies bo‘lishi 
ehtimolligi ortadi. 
C Oxirgi yillarda ko‘pgina mamlakatlarda karies bilan kasallanganlar soni ortgan.
D Oxirgi yillarda ko‘pgina mamlakatlarda shakarni iste’mol qilish ortgan. 
3-savol: 
Ba`zi mamlakatda bir nafar odamga to`g`ri keladigan karies bilan kasallangan 
tishlarining o‘rtacha soni ancha yuqoridir. 
Bu mamlakatda karies bilan bog‘liq muammolarga ilmiy tadqiqotlar o‘tkazish 
yo‘li bilan quyida keltirilgan savollarga javob topish mumkinmi? 
Har bir savolda 
“Ha” yoki “Yo‘q”ni doiraga oling.