V. S. Raxmanova

Yakunlovchi bosqich – hosil qilingan ovozni nutqqa kiri-
tish.
Nutqni tiklash ishlarini 3–4 yashar bolalarda muttasil 3–4 
oy mobaynida olib borilsa, ayniqsa yaxshi natijalarga erishish 
mumkin.
Kasallikni davolashdan ko‘ra, uning oldini olish oson degan 
gap bor. Ovoz kishining butun umri davomida rivojlanib boradi. 
Bu vaqtda ovoz turlicha zararli ta’sirlarga uchraydi. Bu ta’sirlarga 

---

121
uzoq vaqt davomida ko‘p marta berilib turish ovozning u yoki bu 
darajada buzilishiga olib keladi.
Ota-onalar, bog‘cha tarbiyachilari, maktab o‘qituvchilari 
ovoz buzilishlarining oldini olishlari kerak. Profilaktika ish
-
lari ilk bolalik chog‘idan boshlanadi, bunda ovoz rivojlanishida 
bo‘lib o‘tadigan mutatsiya davri alohida ahamiyat kasb etadi. 
Profilaktika ishlari nuqsonlarning oldini olish, sog‘lom ovoz
-
ni tarbiyalash, ovozni mashq qilib borishni o‘z ichiga oladi. 
Umumgigiyena talablariga rioya qilish, organizmni shamollash-
dan saqlash kabi ehtiyot choralari ham profilaktika jumlasiga 
kiradi. Mumkin qadar baland ovozda gapirmaslik, ayniqsa gripp, 
laringit kasalliklari vaqtida ashula, she’rlar aytishdan saqla-
nish kerak. Uzoq vaqt tinmay qo‘shiq aytish ham ancha zararli. 
Bundan tashqari, yugurishdan so‘ng va qattiq hayajon vaqtida 
ashula aytmaslik lozim, chunki bunda nafasga zo‘r kelib, ovoz 
noto‘g‘ri hosil bo‘ladi. Ovoz apparatidan o‘z o‘rnida foydalanish 
zarur. Boshqa ovoz diapazonida gapirishga harakat qilish, ashula 
aytish repertuarini noto‘g‘ri tanlash ham ovozda o‘zgarishlar ro‘y 
berishiga olib keladi.
O‘smirlar esa, ovoz mutatsiyasi davrida ma’lum muddat 
past roq ovozda gapirishadi, ashula aytmasliklari maqsadga mu-
vofiqdir.
Xronik tonzillit, adenoid, poliplarga vaqtida davo qilish va 
bularning oldini olish, vaqt-vaqti bilan otolaringolog tekshiru-
vidan o‘tib turish ham ovoz nuqsonlari profilaktikasiga yordam 
beradi.