Book · February 022 citations reads 62,284 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects
Yüklə 5,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
| matematika, kimyo-biologiya, geologiya
kabi yo‘nalishlarda fundamental va amaliy tadqiqotlarni faollashtirib, olimlarga barcha shart-sharoitlar yaratib berilishi, ilm-fan sohasida fundamental va innovatsion tadqiqotlar uchun maqsadli grant mablag‘larini ajratish mexanizmini, tubdan qayta ko‘rib chiqish kerakligi qayd qilindi. Har bir oliy ta’lim va ilmiy-tadqiqot dargohining nufuzli chet el universitetlari va ilmiy markazlari bilan hamkorligi yo‘lga qo‘yildi. Davlatimiz rahbarining 2018-yil 25-sentyabrdagi Farmoni bilan Vazirlar Mahkamasi huzurida «El-yurt umidi» jamg‘armasi tashkil etildi. Ushbu jamg‘arma chet ellarda faoliyat ko‘rsatayotgan salohiyatli vatandosh olimlar, mutaxassislar va ekspertlarni O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohotlarga faol jalb etishga, shuningdek iqtidorli yoshlarning rivojlangan mamlakatlarda ta’lim olishi, etakchi xalqaro institutlar hamda xorijiy tashkilotlarda malaka oshirishiga ko‘maklashadi.. 2018-yilda «El-yurt umidi» jamg‘armasi tomonidan 700 dan ziyod 38 Илм-фан – мамлакат тараққиѐтининг муҳим омилларидан бири. http://med. uz/ses/khorazm/uz/news/detail.php?ID=35778 39 Холикулова Ҳ,Ю, Мустақиллик йилларида Ўзбекистоннинг ижтимоий-иқтисодий, сиёсий, маънавий- маданий тараққиѐти. (Ўқув қўлланма). Жиззах, 2020. 158-бет. 142 olimlar, professor-o‘qituvchilar chet elga ilmiy izlanish va malaka oshirish uchun yuborildi. 2018-yilda ilk bor xalqaro tajribalar asosida oliy ta’lim muassasalarining milliy reytingi yaratildi, ta’lim va ilmiy tadqiqot jarayonlari tahlil qilindi. Joylardagi o‘qituvchilarga bo‘lgan ehtiyojni qoplash uchun Toshkent viloyatida Chirchiq davlat pedagogika instituti tashkil etildi. Bundan tashqari, 15 ta oliy ta’lim muassasasida tashkil etilgan maxsus sirtqi bo‘limlarda o‘rta maxsus ma’lumotga ega bo‘lgan 5 mingdan ortiq pedagoglar uchun oliy ma’lumot olish imkoniyati yaratildi. Ta’lim tizimidagi innovatsiya va kreativ yondashuvlar asosida Muhammad Xorazmiy va Mirzo Ulug‘bek nomlari bilan ataladigan, aniq fanlar chuqur o‘qitiladigan maxsus maktablar tashkil etildi. Oliy ta’lim tizimini yanada takomillashtirish borasida ham ko‘plab ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, 2017-2021 yillarda oliy ta’lim tizimini kompleks rivojlantirish dasturi qabul qilindi. 2018-yilda yurtimizda xalqaro talablarga javob beradigan oliy ta’lim tizimini yaratish bo‘yicha keng qamrovli ishlar qilindi. 2018 yilda mamlakatimizda jami 13 ta yangi oliy ta’lim muassasasi, jumladan, Samarqandda «Ipak yo‘li» turizm xalqaro universiteti, Rossiya Federal davlat avtonom oliy ta’lim muassasasi «Milliy texnologik tadqiqotlar universiteti»ning Olmaliq shahridagi filiali, Toshkent shahrida Janubiy Koreyaning Puchon universiteti filiali, Hindistonning «Amith» universiteti filiali va bir qancha xususiy oliy ta’lim muassasalari faoliyat boshladi. 2018- yil 18–19 oktyabr kunlari birinchi marotaba «Yangi iqtisodiyot uchun yangi kadrlar» mavzusida O‘zbekiston – Rossiya ta’lim forumi o‘tkazildi. Unda Rossiyaning etakchi oliy ta’lim muassasalarining 80 dan ortiq rektori ishtirok etishdi. Ushbu forum yakunida rossiyalik hamkorlar bilan ta’lim va ilmiy faoliyatga oid 114 ta shartnoma hamda bitimlar imzolandi. Jumladan, O‘zbekistonda Rossiyaning 6 ta nufuzli oliy ta’lim muassasasi filiali va 2 ta fakultet ochilishi, 52 ta qo‘shma ta’lim dasturi joriy etilishi nazarda tutildi. Har bir kelishuv bo‘yicha yo‘l xaritalari ishlab chiqilgan. O‘zMU, BDU, FarDU, O‘z FA va boshqa O‘zbekiston oliy o‘quv yurtlari va ilmiy muassasalari Rossiya oliy ta’lim muassasalari bilan bitimlar imzoladi. «Vernadskiy – Ulug‘bek» loyihasi bo‘yicha qo‘shma ilmiy maktablar yaratildi. Vernadskiy universiteti ilmiy-ma’rifiy konsorsiumlari bilan 2019–2021-yillarda madaniy-gumanitar sohada hamkorlik dasturi imzolandi. Prezidentimizning 2018-yil 5-iyundagi «Oliy ta’lim muassasalarida ta’lim sifatini oshirish va ularning mamlakatda amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohotlarda faol ishtirokini ta’minlash bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi qarori oliy ta’lim tizimidagi mavjud muammolarni bartaraf etish, ta’lim sifatini yanada yuksaltirishga qaratilgani bilan ahamiyatlidir. Yangi tashkil etilgan institut va filiallar hisobidan yurtimizdagi oliy ta’lim muassasalari soni 81 taga, hududlardagi filiallar 15 taga, xorijiy universitetlar filiallari 7 taga etdi. Shular qatorida Olmaliq shahrida Moskva po‘lat va qotishmalar institutining, Toshkent shahrida esa AQSHning Vebster universitetining filiallarini tashkil etish bo‘yicha kelishuvlarga erishilganini 143 ta’kidlash lozim. Xozirgi kunga kelib, O‘zbekistonda 95 ta mahalliy va 21 ta xorijiy –jami 116 ta oliy ta’lim muassasasi faoliyat ko’rsatmoqda. 2020- yilda qabul parametrlari 2017- yilga nisbatan 2,5 barobarga oshdi, jumladan, ishlab chiqarish-texnik soxasida 73%, sog‘liqni saqlash sohasida 77%, pedagogika sohasida 89%, qishloq va suv xo‘jaligi sohasida 52% ga oshirildi. Natijada, yoshlarni oliy ta’lim bilan qamrab olish darajasi 2017-yildagi 9 foizdan 25 foizga yetkazildi. Oliy ta’lim muassasalariga talabalarni qabul qilishda shaffof, ochiq tizim joriy etildi. Magistraturada qabul ko‘rsatkichlari tabiiy va muhandis-texnik, shuningdek, matematika sohalari mutaxassisliklari bo‘yicha to‘liq davlat granti asosida belgilandi hamda qabul parametrlari 2 barobarga oshirildi. Respublika oliy ta’lim muassasalarida 22 ta xorijiy davlatlar (AQSH, Germaniya, Rossiya, Belarus, Gollandiya, Isroil, Italiya, Finlyandiya, Fransiya, Chexiya, Xitoy, Hindiston, Koreya Respublikasi va b.) ning 1 etakchi oliy ta’lim muassasalari bilan hamkorlikda qo‘shma ta’lim dasturlari doirasida 83 ta ta’lim yo‘nalishlari va 64 ta mutaxassisliklar bo‘yicha kadrlar tayyorlash yo‘lga qo‘yildi. Respublikamizda 2020-2021- o‘quv yilidan boshlab 725 ta mutlaqo yangi professional ta’lim muassasalari faoliyati yo‘lga qo‘yildi. So‘nggi yillarda respublikamizda 52 ta yangi oliy ta’lim muassasalari, jumladan, 18 ta xorijiy oliy ta’lim muassasalarining filiallari, 9 ta nodavlat oliy ta’lim muassasalari faoliyati yo‘lga qo‘yilib, oliy ta’lim muassasalari soni 129 taga etdi. Iqtisodiyot tarmoqlari uchun kadrlar tayyorlash soxasini yanada kengaytirish maqsadida yangi 117 ta ta’lim yo‘nalishlari hamda 133 ta mutaxassisliklar bo‘yicha kadrlar tayyorlash yo‘lga qo‘yildi, sirtqi va kechki ta’lim shakllari joriy etildi. Oliy ta’lim muassasalarida iqtisodiyotning real sektoridagi talab va ehtiyojdan kelib chiqib, sirtqi va kechki bo‘limlar tashkil qilindi. Qolaversa, Samarqand veterinariya meditsinasi instituti, O‘zbekiston jurnalistikasi va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti tashkil etildi. Ushbu sa’yi harakatlar oliy ta’lim qamrovini kengaytirishda, oliy ma’lumotlilar sonini oshirishda katta ahamiyatga ega bo‘lmoqda. Ushbu yo‘nalishda shuningdek 2019-yildan boshlab ilk bor abiturientlarning bir yo‘la 3 ta OTM ga, 2020- yildan boshlab 5 ta OTM ga hujjat topshirish tizimi joriy qilindi, 2018 hamda 2019-yillarda o‘tkazilgan qabul jarayonlari shaffof, adolatli tarzda tashkil qilindi, natijada haqiqiy bilimi bo‘la turib, bir necha yillar o‘qishga kira olmagan abituriyentlarga keng imkoniyatlar yaratdi. Sohada mavjud bo‘lgan korrupsiya tizimiga barham berildi. Ammo bu borada oldimizda ulkan vazifalar turganligini barchamiz chin yurakdan his qilmog‘imiz lozim. Davlatimiz rahbarining 2020-yil 24-yanvarda Oliy Majlsiga Murojaatnomasida qayd etilganidek, oliy ta’lim muassasalari qabul kvotasi qamrovini umumta’lim maktablari bitiruvchilariga nisbatan 25 foizga va 2021-yilda 50, 60 % ga yetkazildi. Vaholanki, ushbu ko‘rsatkich Rossiyada 74 foiz, Koreya Respublikasida 96 foizdir. 144 Kelgusida qizlar uchun alohida grantlar ham ajratiladi. Xotin-qizlar Qo‘mitasiga ushbu grantlar acosida o‘qitishga nomzodlarni tanlash va saralash mezonlari ishlab chiqish vazifasi yuklatilgan edi, bu bajarildi. Prezident alohida urg‘u bergan masala bu, oliy ta’lim muassasalariga kirish imtihonlarini optimallashtirish, o‘qishga kirish jarayonlarini soddalashtirishga, oliy o‘quv yurtlarida chinakam bilim va tarbiya olishga qaratishdir. Shuningdek, «...ona tili bo‘yicha bilimni baholashning milliy test tizimini yaratish lozim. Yoshlar istalgan vaqtda imtihon topshirib, tegishli guvohnoma olsa, o‘qishga kirayotgan paytda ona tili bo‘yicha qayta sinovdan o‘tishga hech qanday ehtiyoj qolmaydi. Oliy ta’lim standartlari xorijiy tajriba asosida takomillashtiriladi, ta’lim yo‘nalishlari va o‘qitiladigan fanlar qayta ko‘rib chiqiladi. Mutaxassislikka aloqasi bo‘lmagan fanlar soni 2 barobar qisqartiriladi», dedi Prezident o‘z Murojaatnomasida. Sohaning strategik yo‘nalishi sifatida 2020-yildan boshlab pedagogik ta’limning 6 ta yo‘nalishi bo‘yicha o‘qish muddati 3 yil qilib belgilanadi, 10 ta oliy ta’lim muassasasi o‘zini o‘zi mablag‘ bilan ta’minlashga o‘tdi. Ilm fan grantlari kelgusida 2 barobar ko‘paytirilib, poytaxt Toshkent shahrida va viloyat markazlarida zamonaviy infratuzilmaga ega «AIT Park» lar barpo etilayotgani ijobiy holatdir. Ushbu vazifalarni amalga oshirish uchun «Raqamli O‘zbekiston - 30» dasturi ishlab chiqilishi belgilandi. Shuningdek geologiya sohasining ilmiy tadqiqot, ishlab chiqarish va boshqa vazifalari bilan uzviy bog‘lagan holda, yuqori malakali va zamonaviy fikrlovchi oliy ma’lumotli kadrlarni xalqaro ta’lim standartlariga muvofiq tayyorlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 9-iyundagi qaroriga muvofiq Geologiya fanlari universiteti tashkil etildi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida»gi Farmonida mamlakatimizdagi kamida 10 ta oliy ta’lim muassasasini xalqaro e’tirof etilgan tashkilotlar (Quacquarelli Symonds World University Rankings, Times Higher Education yoki Academic Ranking of World Universities) reytingining birinchi 1000 ta oliy ta’lim muassasalari ro‘yxatiga, shu jumladan O‘zbekiston Milliy universiteti va Samarqand davlat universitetini birinchi 500 ta o‘rindagi oliy ta’lim muassasalari ro‘yxatiga kiritish vazifasi belgilab berildi. Bu vazifalarni amalga oshirish uchun Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Quacquarelli Symonds (QS) hamda Times Higher Eduducation (THE) reyting agentliklari bilan respublika oliy ta’lim muassasalarini xalqaro reytinglarga kirishga tayyorlash bo‘yicha hamkorlik aloqalarini yo‘lga qo‘yib, ular bilan doimiy maslahatlar, tahliliy seminarlar, har bir oliy ta’lim muassasasiga metodik yordam, ilmiy faoliyat samaradorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilmoqda. Bugungi kunda Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Niderlandiyaning «Elsevier» kompaniyasi bilan hamkorlikda «Ilm-fan - 2020» milliy rivojlanish dasturini amalga oshirmoqda. Dasturning maqsadi professor-o‘qituvchilarning ilmiy tadqiqot faoliyati samaradorligini oshirish, jahon ta’lim resurslari, zamonaviy ilmiy adabiyotlarning elektron kataloglari va ma’lumotlar bazalariga kirish imkoniyatlarini yanada kengaytirishdan iborat. 145 Yuqoridagi xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik natijasida Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti Quacquarelli Symonds (QS) agentligining Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyo universitetlari 2019- yilgi reytingida qayd etildi. Shuningdek, jahon universitetlarining Times Higher Education -Impact Rankings - 2020 reytingida respublika oliy ta’lim muassasalaridan uchtasi: Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti, Toshkent tibbiyot akademiyasi, O‘zbekiston Milliy universiteti ilk marotaba qayd etildi. 2020-yil 16-dekabr kuni dunyo universitetlari reytingini belgilovchi Quacquarelli Symonds (QS) reyting agentligi 2021-yil uchun Rivojlanuvchi Yevropa va Markaziy Osiyo universitetlari reytingini e’lon qildi. Unda O‘zbekistonning bir yo‘la 4 ta oliy ta’lim muassasasi: Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti, O‘zbekiston Milliy universiteti, Samarqand davlat universiteti, Toshkent davlat texnika universiteti qayd etildi. 2021-yil Toshkent davlat yuridik universiteti TOP-500 ta universitetlari ro‘yxatiga kirdi. Ushbu reytingda TDYUU dunyoning 94 mintaqa va davlatlaridan qatnashgan minglab universitetlar orasida 401 o‘rinni egalladi. Malakali kadrlarga bo‘lgan talabdan kelib chiqib, bugungi kunda ta’lim to‘g‘risidagi Qonunning yangi tahriri qabul qilindi. Unda mamlaktimizda mustaqillik yillari ta’lim sohasida amalga oshirilgan islohotlar va undagi ayrim kamchilik va nuqsonlarni tanqidiy tahlil etgan holda bu tizimda o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda. Oily o‘quv yurtlarida ta’lim sifatini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlar ishlab chiqildi. Fanlarni optimallashtirish yo‘lidan borilmoqda. 2017-yil 29-dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezedentining «Ozbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining haqiqiy a’zolarini tasdiqlash to‘g‘risida»gi Farmoni imzolandi. Fanlar akademiyasi haqiqiy a’zoligiga oxirgi saylovlar 1995-yilda o‘tkazilgan edi. Shundan buyon bu masala e’tibordan chetda qolib kelgani, mazkur Farmonning tarixiy ahamiyatini ko‘rsatib turibdi. O‘tgan yillar mobaynida akademiklarning soni ikki martadan ko‘proq qisqardi va 2017-yil dekabr oyiga kelib akademiyaning atigi 63 nafar haqiqiy a’zosi qolgan edi. Davlatimiz rahbarining topshiriqlari ijrosi doirasida qisqa vaqt ichida ilmiy tadqiqot faoliyatining normativ-huquqiy bazasi va moliyalashtirish mexanizmlarini yanada takomillashtirish, moddiy-texnik salohiyatini mustahkamlash va samaradorligini oshirishga yo‘naltirilgan maqsadli kompleks chora-tadbirlar izchil ravishda amalga oshirilmoqda. Bu jarayonda Fanlar akademiyasi alohida o‘rin tutadi. 9 ta ilmiy- tadqiqot muassasasi Fanlar akademiyasi tarkibiga qaytarildi, qator ilmiy tashkilotlar qayta tashkil etildi, Fanlar akademiyasining fan yo‘nalishi bo‘yicha 3 ta bo‘limi va Navoiy bo‘limi tashkil etildi, O‘zbekistonning eng yangi tarixi bo‘yicha Jamoatchilik kengashi faoliyati yo‘lga qo‘yildi. Farmonga muvofiq, akademiyaning Hay’ati va faoliyat ko‘rsatayotgan haqiqiy a’zolari tavsiyasiga ko‘ra, Fanlar akademiyasining 32 nafar yangi haqiqiy a’zosi tasdiqlandi. Akademiklar qatoridan fizika-matematika, kimyo, biologiya, texnika, qishloq xo‘jaligi, tarix, iqtisodiyot, filologiya, huquqshunoslik, pedagogika, tibbiyot fanlari 146 hamda san’atshunoslik sohalarida ko‘zga ko‘ringan, muhim mezonlar bo‘yicha ko‘p bosqichli saralashdan muvaffaqiyatli o‘tgan olimlar o‘rin oldi. Yüklə 5,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|