Ona tili o‘qitish metodiкasi
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Savol va topshiriqlar
| –ning, -ni, -ding, -ting
shaklida qo‘llash hollariga tez- tez duch kelamiz. O‘zbek dialektlarining leksik jihatdan ham adabiy tildan farq qiladigan ko‘p tomonlari borki, ular dialektal xatolarning kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Masalan, o‘zbek adabiy tilidagi do‘ppi so‘zi Toshkentda to‘ppi , Samarqandda qalpoq , Shaxrixonda qalpoq, Buxoroda kalapo‘sh; tovoq so‘zi esa Toshkentda lagan, Andijonda tovoq , Buxoroda tabaq , Shaxrixonda tavoq shaklida aytiladi. O‘zbek adabiy tilining me’yorlari bilan xalq shevalari o‘rtasidagi bunday farqlar ona tili o‘qituvchisidan mahalliy dialekt sharoiti va ta’sirining oldini olish yuzasidan doimiy ish olib borishni talab qiladi. O‘qituvchi o‘quvchilar nutqidagi dialektal xatolarning oldini olish va bartaraf etish uchun qator ish usullaridan foydalanishi mumkin. Masalan, talaffuzi qiyin bo‘lgan so‘zlarning dialektal shakli bilan adabiy-orfoepik shaklini qiyoslash, so‘zlarni adabiy til me’yorlariga muvofiq talaffuz etish, o‘quvchilar nutqini magnitofon lentasiga yozib olib, qayta eshittirish orqali ularning xatolarini aniqlash va tuzatish, mustaqil ravishda dialektal lug‘at tuzish kabi topshiriqlardan foydalansa bo‘ladi. 67 Ta’lim prinsiplari bir-biri bilan chambarchas bog‘langan bo‘lib, ularga qat’iy amal qilish dars samaradorligini oshirish, o‘quvchilarni puxta bilim, malaka va ko‘nikmalar bilan qurollantirish, ularning ijodiy imkoniyatlarini tobora kengaytirishga juda katta ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Savol va topshiriqlar 1. O‘qitish prinsipi nima? 2. Ona tili darslarida qaysi prinsiplar hisobga olinadi? 3. Umumdidaktik prinsipning o‘ziga xos xususiyatlarini ayting. 4. Ona tilini o‘qitishda ta’lim, tarbiya va rivojlantirishning uyg‘unligi deganda nimani tushunasiz? 5. Maktab ona tili darsliklarida ilmiylik va tushunarlilikni ta’minlashda qaysi jihatlar hisobga olinadi? 6. O‘quvchilarning o‘quv-biluv faolligini oshirishda qaysi prinsip yyetakchi sanaladi? 7. Ona tili o‘qitishda nazariyani amaliyotga bog‘lash prinsipi eng muhim qonuniyat ekanligini izohlang. 8. Ona tili o‘qitishda onglilik, faollik va mustaqillik prinsiplarining bir-biri bilan bog‘liqligini asoslab bering. 9. Ona tili darslarida aqliy faoliyat usullaridan qanday foydalaniladi? 10. Ona tilini o‘qitishda ko‘rgazmalilik prinsipi qanday ahamiyatga ega? 11. O‘quvchilarning yosh va shaxsiy xususiyatlari hamda real o‘quv imkoniyatlarini hisobga olganda ta’lim jarayoni samarali bo‘ladimi? Izohlab bering. 12. Ona tili o‘qitishning oziga xos prinsiplari deganda nimani tushunasiz? 13. Til – me’yor – nutq orasidagi mutanosiblikni qanday izohlaysiz? 14. Ona tili o‘qitish orqali o‘quvchilar tafakkurini rivojlantirish prinsipi haqida fikr yuriting. 68 15. Ona tili o‘qitishda til hodisalarini ajratishga o‘rgatish prinsipining afzalliklarini bayon eting. 16. Ona tili o‘qitishda mahalliy sheva sharoiti va ta’sirini nazarda tutish prinsipi asosida qanday ishlar olib boriladi? Yüklə 1,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|