O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

imtiyozli 
bo'ladi.
Oddiy 
aktsiyalarga dividend olinadigan foydaga qarab beriladi, lekin aktsiya egasi aktsionerlar 
majlisida ovoz berish huquqiga ega bo'ladi.
Imtiyozli 
aktsiyalarga dividend - olingan foydaga qarab emas balki zayomga to'langani kabi 
oldindan belgilangan qat'iy foizlarda beriladi, ammo aktsiya egasi aktsionerlar majlisida ovoz berish 
huquqiga ega bo'lmaydi. Bunday aktsiyalar qoidaga ko'ra Aktsionerlik jamiyati ustav fondini 10%idan 
ortiq chiqarilishi mumkin emas. Jamiyat (korxona) birinchi navbatda imtiyozli aktsiya egalari bilan 
hisob-kitob qilganidan keyin qolgan mablag' oddiy aktsiya egalariga taqsimlanadi. O'zbekistonda 90-
yillarni boshlarida Aktsionerlik jamiyatlarining erkin sotiladigan aktsiyalari chiqarila boshlandi.
Aktsiyalar nazorat paketi 
- aktsiya egasiga Aktsionerlik jamiyatida amaldagi xukumronligini 
ta'minlaydigan aktsiyalar miqdori chiqarilgan aktsiyalarni umumiy summasida bir shaxs, kompaniya 
yoki davlatni yirik hissasi. Aktsionerlik jamiyatining yig'ilishida hal qiluvchi ovozga ega bo'lish 
huquqini beradi (bunda jami aktsioner kapitalni 51%ga emas, balki 20-30%, ba'zan undan ham kamroq 
hissaga ega bo'lish kifoya). Aktsiyalarning nazorat paketiga egalik qilish amalda aktsioner jamiyatini 
xo'jaini bo'lish, uning qolgan a'zolari kapitalni boshqarish imkoniyatini beradi.
Aktsionerlik jamiyati 1600 yillarda 
Angliyada, 
keyin Gollandiya, Frantsiyada tashkil topgan. и 
qarib 2 asr davomida tadbirkorlikni tashkil qilish uslubi bo'lib xizmat qilgan. Uning intensiv 
rivojlanishi XIX asrni 30 yillarida 
temir yo'l qurilishini boshlanishi 
bilan bog'liqdir. 
Rossiyada 
Aktsionerlik jamiyati 1757 yildan boshlangan (Rossiya Konsta ntinopol 
savdo 
kompaniyasi)da 1917 
yilga kelib Aktsionerlik jamiyati soni 2.9mingni tashkil qilgan. Revolyutsiyadan keyin korxonalami 
natsionalizatsiyalash oqibatida Aktsionerlik jamiyatlarining faoliyati to'xtatilgan. Faqat NEP davrida 
davlat tadbirkorligining faoliyatidagi chegaralashlar olib tashlangan. Natijada Rossiyada yana 
Aktsionerlik jamiyatilar tashkil qilina bashlagan. 1922 yilga kelib 20 ta Aktsionerlik jamiyati tashkil 
qilingan 1922 yilning fevralida uni soni 161 taga etdi. Aktsionerlik jamiyat i kapitalini asosiy faoliyati 
savdo va sanoat maxsulotlari savdosiga yo'naltirilgan edi. 20-yillarning oxiri va 30-yillaming 
boshlarida Aktsionerlik jamiyati sekin asta tugatila boshlandi va bu korxonalar davlat korxonalariga 
aylantirildi.
105

---

Shunday qilib SSSRda Aktsionerlik jamiyati rivojlanishi tarixi tugadi. SSSIlni tarqalib ketishi 
va iqtisodiyotni isloh qilinishi va bozor iqtisodiyotiga o'tish munosabati bilan