O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

YaMM bir yil ichida milliy xo'jalikda yaratilgan, 
taqsimlangan va foydalaniladigan pirovard yakuniy mahsulotlar qiymatidir. 
YaMM mamlakatda 
ishlab chiqarilgan barcha mahsulot va xizmatlar yig'indisining 
pul shaklidagi ifodasidir 
(mamlakatda 
yoki uning tashqarisidagidan qat'iy nazar). Milliy xo'jalikda yaratiladigan juda katta har xil mahsulot 
va xizmatlar iste'mol tovarlariga va investitsiya tovarlariga yoki ishlab chiqarish vositalari 
mahsulotlariga bo'linadi. Bu ko'rsatkich, ya'ni YaMM ko'rsatkichi 1987 yildan BMT metodologiyasi 
bo'yicha hisoblana boshlandi.
17

---

Shu mamlakat yuridik va jismoniy
Xorijiy investorlar va ishchilarni
YaMM=YaIjM+
shaxslarningxorijdan oladigan — shu malakatdan olgan foyda va
foyda va daromadlari
daromadlari
Ma'lumki xar xil davlatlarda tashqi savdo saldosi (qoldig'i) bir xil emas va u YaMM tarkibiga 
qo'shiladi. Bu o'z navbatida YaMM hajmini o'zgartirib yuboradi. Natijada YaMM ko'rsatkichi 
taqqoslab bo'lmaydigan holga kelib qoladi. Shuning uchun mamlakat iqtisodini rivojlanish darajasini 
aniq ifodalaydigan ko'rsatkich bo'lib 
yalpi ichki mahsulot ko'rsatkichi 
(YalchM) hisoblanadi.
YalM- bu mamlakatning iqtisodiy faoliyatini umumlashtirib ifodalovchi ko'rsatkichdir. U 
mazkur 
mamlakat xududida pirovard iste'mol uchun ishlab chiqarilgan mahs ulot va xizmatlar 
qiymatiga tengdir.
YalM jami ijtimoiy mahsulot- YalM (C+V+m) dan tubdan farq qiladi. Bu farqlar 
quyidagilardan iborat:
YalchM- bu iste'molga tayyor hayotiy ne'matlami bildiradi. Shu sababli uning tarkibiga qayta 
ishlash yoki qaytadan sotishga mo'ljallangan mahsulotlar kirmaydi. Masalan: xom ashyo, material, 
yonilg'i, energiya, urug'lik, ozuqa, transport xizmati, ulgurji savdo, tijorat, moliyaviy xizmatlar va 
boshqalar YalM qiymatiga qo'shilmaydi. Aks holda YalM ham tak roriy hisoblardan holi bo'lmas edi.
YalM- bu ichki mahsulotdir. Chunki u mazkur mamlakat hududida joylashgan barcha 
rezidentlar (qaysi millat va qaysi davlat fuqarosiga mansub ekanligidan qat'iy nazar) tomonidan ishlab 
chiqarilgan mahsulot va xizmatlar qiymatini ifodalaydi.
YalM natura va pulda hisoblanadi. Naturada ayrim mahsulotlarning hajmi, miqdori, soni 
aniqlanadi. Masalan: ko'mir, paxta, don, tsement kabilarning miqdori tonnada, taxta, gaz esa 
kubometrda aniqlanadi.
Mahsulotlar xilma-xil bo'lganidan ularni yagona moddiy- naturada aniqlab bo'lmaydi. 
Masalan:o'qitish yoki davolash xizmatini tonna, m, m'' orqali o'lchab bo'lmaydi. Shu sababli ularning 
ko'lami (hajmi, miqdori, soni) necha pullik xizmat ko'rsatilganiga qarab aniqlanadi.
Yalpi ichki mahsulot hajmi yaratilgan mahsulotlar (M) va xizmatlar miqdorini (X) ularning 
bozor narxiga (R) ko'paytmasidan iborat:

---