Mövzu 1: “Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya” fənninin predmeti, məqsədi və vəzifələri

İşgüzar yazışmaların mahiyyəti. 
Müasir dövrdə iqtisadiyyatın və idarəetmənin inkişafının formalaşdırılması
hüquqi sənədlərin hazırlanmasından, sənədləşdirmədən, sənədlərlə işin təşkilindən
birbaşa asılıdır.Yeni idarəetmə fomalarına keçidlə əlaqədar olaraq idarəetmənin
əsasını və hərəkət formasını təşkil edən sənədləşdirmə sahəsində çoxlu problemlər,
çətinliklər meydana çıxmışdır. Bu çətinliklərin mövcud olması iş posesinin
gedişinə mənfi təsir göstərirməklə yanaşı, həm də idarəetmə sisteminin fəaliyyətini
zəiflədir. Belə hallar təşkilati-sərəncamverici, məlumatverici, maliyyə, mühasibat ,

---

ibtidai istintaq ,məhkəmə,notariat, biznes, beynəlxalq yazışmalar, kadr sahəsində
də özünü göstərir.
“İşgüzar Yazışmalar” da bütün növ sənədlərin tərtibinə
,rəsmiləşdirilməsinə, sənədlərin yeri və əhəmiyyətinə onların təsnifatına və
şərtlərinə, sənədlərin hazırlanmasında ümumi tələblərə dair geniş məlumat verilir.
Habelə “İşgüzar yazışmalar “ məqsədi sənədlərin hazırlanması ,yollarını
öyrətməklə yanaşı həm də sənədlərin dövriyyəsinin təşkilini sənədlərin
qeydiyyatının aparılmasını, kargüzarlıqla məşğul olan işçilərin ümumi fəaliyyəti
haqqında müfəssəl məlumat verməkdən ibarətdir.
“İşgüzar yazışmalar “ ın məqsədlərindən biri də müasir idarəetmədə
geniş tətbiq olunan qərarların, sərəncamların, əmrlərin yazılması, müxtəlif növ
protokolların tərtib olunması, əsasnamələrin, nizamnamələrin, qaydaların
hazırlanması, akt, arayış, məlumat vərəqəsinin , məhkəmə, istintaq sənədlərinin və
dıgər xidməti sənədlərin yazılması üsulları, rəsmiəşdirilməsi, qaydaları göstərilir.
“ İşgüzar yazışmalar “ kursunun mahiyyətini aşağıdakılar təşkil edir:
ənədləri qəbul etmək,
ə almaq ,aidiyyəti üzrə bölüşdürmək ,
ənədləri göndərmək;
ənədlərin icra müddətinə nəzarət etmək;
ənədləri sturuktur bölmələrindən tələb etmək;
ənədlərin surətini çıxarmaq ,
ərini həyata keçirmək;
ənədləri işlər üzrə formalaşdırmaq;
ə vermək ;

---

-sənədləri saxlamaq və onlardan istifadə edilməsini təmin təmin etmək;
-işgüzar yazışmaların müntəzəm surətdə təkmilləşdiririlməsi məqsədilə təşkilatın
bütün fəaliyyət sahələrində kargüzarlıq işinə metodiki rəhbərliyi həyata keçirmək;
kargüzarların peşə hazırlığını artırmaq ;
-tabe təşkilatlarda yazışmaların aparılmasına nəzarət etmək;
İşgüzar Yazışmalar siyasi, tarixi, hüquqi, elmi, iqdisadi, istehsal–texniki, sosial
,idarəetmə kimi fuksiyaların həyata keçirilməsində böyük əhəmiyyətə
malikdir.Belə ki, hazırlanmış sənədlərdə dövlət orqanlarının və hökümətin qəbul
etdiyi qərarlar öz əksini tapır, bunların da icrası idarəetmə aparatında həyata
keçirilir.
İdarə və müəssisələr şirkət və təşkilatlrın fəaliyyətinin nəticələri idarəetmə
sənədlərində əks olunur. Bu sənədlərin düzgün hazırlanmamış, əsaslandırılmış,
idarəetmə xüsusiyyətlərində zaman, məkan və şərait nəzərə alınmadan, işin kim
tərəfindən yerinə yetiririlməsi göstərilmədən tərtib edilmiş sənədlər və yazılmış
müxtəlif yazışmalar etibarsız sayılmalı və istifadəsinə rəhbərlik tərəfindən icazə
verilməməlidir.
* Tərtib olunmuş sənədlərdə sənədlərin təkmiləşdirilməsini daim nəzərdə
saxlamaq lazımdır.
* Yazışmalar zamanı fakt və dəlillər, müəyyən göstəricilər dəqiq göstərilməlidir
və yenilənmiş məlumatlar, qərarlar,statistik məlumatlar daim diqqət mərkəzində
olmalıdır.
* Şöbələrlə sənədləşmə xidməti arasında əlaqələr düzgün təyin olunmalıdır.
* İşçilərin hüquq və cavabdehliyinin dəqiq təyini və onların başqa işçilərlə
qarşılıqlı əlaqələri müəyyənləşdirilməlidir.
* İşçilərin iş mədəniyyəti və ixtisas səviyyəsinin artırılması daim rəhbərliyin

---

diqqət mərkəzində olmalıdır. Onların –yəni işçilərin iş şəraiti və iş yerləri daim
səmərəli təşkil edilməlidir.
* İşgüzar yazışmalar zamanı tərtib olunmuş sənədlərin vahid formada
hazırlanması əsasında sənəd axının ixtisarlaşdırılması təmin olunmalıdır.
* Tərtib olunmuş sənədlər icrasına texniki nəzarət təmin olunmalıdır.
* İdarə və təşkilatlarda şöbələrdə sənədləşmə xidməti dəqiq qurulmalıdır.
* İKT–nin inkişaf etdiyi indiki zamanda məlumat-axtarış sisteminin
kompyuterlərlə aparılması üçün lazımi şərait yaradılmalıdır.
* Sənədlərin hazırlanması zamanı rekvizitlərin dəqiqliyi yoxlanılmalıdır.
Yazışmalar zamanı sənədlər icra olunduqdan sonra onların saxlanılması və
mühafizəsi təmin olunmalıdır.
Beynəlxalq Yazışmalar İşgüzar nitq janr-üslub normalarına uyğun tərtib
edilmiş yazılı sənədlərdə əks olunur. Sənədlərin tipləri məzmununa (hansı rəsmi 
işgüzar vəziyyətin əks olunmasına görə) və formasına (sənədin mətninin əsas
elementləri olan rekvizitlərin quruluş sxemi ilə) görə təsnif edilirlər.
İşgüzar üslubun ən az 3 altsistemini ayırırlar:
-sırf rəsmi-işgüzar;
-hüquqi (qanun və fərmanların dili);
-diplomatik.
Bir sıra fərqlərin olmasına baxmayaraq, bu altsistemlər xarakterik
cəhətlərinə görə yaxındırlar. Rəsmi-işgüzar və diplomatik sənədləri bir-birinə
yaxınlaşdıran cəhət ondan ibarətdir ki, hər ikisi tərəflər arasında razılıq əldə
olunmasına və diplomatik formulların etik təbiətinə əsasən tərəflərin
pozisiyalarının müəyyən olunmasına xidmət edirlər; onlardan fərqli olaraq,
“qanunlar”ın dili üçün xarakterik cəhət şərt və vəzifələrin, onların hüquqi

---

məsuliyyətlərinin sadalanmasıdır. Lakin işgüzar-rəsmi üslub bütünlükdə öz
xüsusiyyətlərini dəftərxana sənədlərində göstərir.
Rəsmi üslub rəsmi sənədlərə məxsusdur. Müasir dövrdə rəsmi üslub artıq
formalaşmış bir üslubdur. Onu digər üslublarla yaxınlaşdıran cəhətlər olduğu kimi,
fərqləndirən cəhətlər də vardır. Rəsmi üslubun xüsusiyyətləri bunlardır:
inandırıcılq, ardıcıllıq, dəqiqlik, aydınlıq, sadəlik, məntiqilik.