O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

 
18.3. Nobank kredit tashkilotlarining aktiv operatsiyalari.
Ixtisoslashtirilgan banklarning turdagi sifatida investitsiya, 
jamg’arma, rivojlanish va tarakkiyot banklarini keltirish mumkin. 
Kredit tizimining yana bir kismi nobank kredit muassasalari bo`lib, 
davlat va korxonalarni moliyashtirishi, uzok muddatli kreditlash
bilan shug’ullanadi. Uzbekistonda 1997 yilda nobank kredit 
tashkilotlari to`g’risida qonun loyixasi ko`rib chiqildi. Sug’urta 
kompaniyalari, nafaka fondlari va boshqa fondlarning mablag’laridan 
oqilona foydalanish va bu mablag’larning samaradorligini ta`minlash 

---

299 
masalasi qo`yilgan. Xar bir mamlakatning kredit tizimi o`z 
xususiyatiga ega bo`lib, rivojlangan yirik universal banklar 
tarmoklarining ko`pligi va xilma-xilligi bilan ajralib turadi. 
Germaniya bank tizimi eng yukori darajada rivojlangan davlat 
xisoblanadi. 
Quyidagi 
sxemadagi 
Germaniya 
bank 
tizimi 
keltiriladi.
Germaniyaning
kredit tizimi boshida Bundesbank turadi.
Markaziy bank - kredit tizimining bosh banki bo`lib, mamlakatda 
pul-kredit siyosatini, emissiya jarayonlarini olib boradi. 
Birinchi Markaziy banklar bundan qariyib uch yuz yil oldin 
tijorat banklarining rivojlanishi natijasida vujudga kelgan. Bular 1668 
yilda tashkil qilingan SHved Riks banki, 1694 yilda tashkil qilingan 
Angliya banklaridir. 
Evropa mamlakatlarida Markaziy banklar ancha kechrok asosan 
18 asrning ikkinchi yarmidan boshlab faoliyat ko`rsata boshlagan. 
Banklar paydo bo`lishining boshlang’ich davrlarida ular markaziy 
emissiya yoki tijorat banklari tariqasida yuzaga kelgan emas, ya`ni 
shular o`rtasida xozirgidek bo`linish bo`lmagan. Bank ishi 
ivojlanishining birinchi bosqichlarida rivojlantan mamlakatlarda ijorat 
banklari kapitallarni yigish maksadida muomalaga banknotalar 
chikarganlar. Banklarning yiriklashuvi, bank ishining rivojlanishi 
natijasida banknotalarni muomalaga chikarish yirik tijorat banklar 
qo`liga o`ta borgan va keyinchalik biror yirik bank ixtiyoriga berilgan. 
Bu bank milliy yoki emission bank keyinchalik Markaziy bank deb 
atalgan. Markaziy bank ya`ni kredit tizimini boshqarib turuvchi, 
barcha banklar faoliyatini nazorat qilib turuvchi kredit instituti sifatida 
namoyon bo`ladi.