O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

M
0
/YAIM*100% 
M
0
– Markaziy bank tomonidan muomalaga chiqarilgan jami 
naqd pullar
2019-yilning 1-yanvar holatiga
Germaniyada – 8.9% 
Rossiyada – 10.9% 
Kanadada – 3.6% 
Taraqqiy etgan mamlakatlarda bu ko`rsatkichning darajasi past. 
Buning bir qancha sabablari bor. Ulardan asosiylari ikkita: 
1.
Iqtisodiyotni kichik salmoqqa ega ekanligi. 
Plastik kartochkalar mo`ljallanishiga ko`ra ikkiga bo`linadi: 
-
Shaxsiy kartochkalar – bu kartochkalar banklar tomonidan 
jismoniy shaxsga beriladi. 
-
Koorporativ kartochkalar - bu yuridik shaxslarga beriladi. Bu 
kartochkadan korxonaning xodimlari foydalanishi mumkin. 

---

58 
Plastik kartochkalar ishlash rejimiga ko`ra 2 ga bo`linadi: 
1.
Of – line 
2.
On – line 
Pul aylanmasi tarkibi
1
 
 
 
 
Plastik kartochkalarning to`lovni amalga oshirish xususiyatiga 
ko`ra: 
1.
Debetli kartalar-bu kartalar faqat plastik karta hisob 
raqamidagi pul mablag’lari doirasida to`lovlarni amalga oshirish 
imkonini beradi. 
2.
Kreditli kartalar-plastik hisob raqamdagi pul tugaganini keyin 
ham tijorat bankining krediti hisobiga to`lovni amalga oshirish 
imkonini beradi. 
Mamlakat iqtisodiyotining rivojlanganlik darajasi pul 
aylanmasining tarkibiga bevosita ta`sir ko`rsatadi. Masalan, taraqqiy 
etgan 
mamlakatlarda 
iqtisodiyotning 
pul 
mablag’lari bilan 
ta`minlanganlik darajasi yuqori bo`lganligi sababli, tovar pul 
munosabatlarida to`lovsizlik muammosi mavjud emas. 
M2 
MK =
YAIM 
1
Abdullaeva SH.Z. Pul, kredit va banklar/ SH.Z. Abdullaeva . – 2000. :28 бет
Pul 
funksiyalariga 
ko’ra
Pul aylanmasi 
Pul belgilariga 
ko’ra
Sub’
yektlarni 
joylashish 
o’rniga ko’ra
Tovar
–
pul 
munosabatlari
ning aks
ettirilishiga 
ko’ra
Shahar 
lararo 
aylan 
masi 
Shahar
lar 
ichida
gi 
aylan
masi 
Muo-
mala 
vositasi 
To’lov 
vosita
si 
Tovarsi
z pul 
aylanm
asi 
Naqd 
pul 
aylan
masi 
Naqd
siz 
pul 
aylan
mas
i
Tovar
li pul 
aylan 
masi 

---

59