O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

1.
 
Vertikal 
vakillik hisob raqami
 
2.
 
Gorizontal 
vakillik hisob raqami 
Odatda har bir tijorat banki milliy valyutada bitta vertikal bitta 
gorizontal vakillik hisob raqamiga ega bo`ladi.
Vertikal vakillik hisob raqami Markaziy bankning balansida 
ochiladi. Gorizontal vakillik hisob raqami mamlakatning boshqa 
tijorat bankida ochiladi. O`zbekiston Respublikasida tijorat banklari 
milliy valyutada faqat bitta nostro vakillik hisob raqamga ega. Bu 
hisob raqam O`zbekiston Respublikasi Markaziy bankining balansida 
ochilgan. Aniqrog’i Markaziy bankning Toshkent shahar bosh 
boshqarmasida ochilgan.
To`lovchining va to`lovchining bankini likvidli bo`lishi. 
To`lovchining va to`lovchining bankini likvidli bo`lishi deganda 
ularni o`z majburiyatlarini pul mablag’lari bilan o`z vaqtida va to`liq 
to`lay olish qobiliyatiga aytiladi. Xalqaro ta`mirlash va taraqqiyot 
banki ekspertlari korxonalarning likvidligini baholash uchun quyidagi 
ko`rsatkichlarni taklif qilishgan: 
Joriy likvidlik koeffitsienti – (Jlk) 
JA-joriy aktivlar
JP-joriy passivlar 
Jlk=JA/JP 
Jahon banki ekspertlarining bu koeffitsientining eng past 
normativ darajasini 1.25 qilib belgilangan.
 
3.3. Naqd pulsiz hisob-kitob shakllari. 
 
 
Iqtisodiy kontragentlar o`rtasidagi naqd pulsiz hisob-kitoblarni 
amalga oshirishning asosiy shakllari quyidagilardan iborat: 
1) inkasso operatsiyalari vositasidagi hisob-kitoblar; 
2) akkreditivlar yordamidagi hisob-kitoblar; 
3) bo`nak to`lovlari shaklidagi hisob-kitoblar; 
4) ochilgan hisobvaraq bo`yicha amalga oshiriladigan hisob-
kitoblar; 
5) veksellar va cheklar shaklida amalga oshiriladigan hisob-
kitoblar. 
To`lovni amalga oshirish uchun to`lovchining roziligi bo`lishi 
kerak. Ammo qonunchilikda ayrim hollarda to`lovchidan so`ramay 

---

61 
uning pulidan olib qo`yishga ruxsat etilgan. Misol uchun soliq 
inspektsiyasi 
tomonidan 
qo`yilgan 
Inkasso 
topshiriqnomalar, 
sudlarning qarori bilan qo`yilgan ijro varaqalari to`lovni to`lovchining 
roziligisiz amalga oshiriladi:
To`lovlarning muddatliligi; 
Naqdsiz hisob kitoblarni to`g’ri amalga oshirilganligi ustida 
o`tkaziladigan nazoratning mavjudligi;
Naqd pulsiz hisob kitoblarda ishtirok etuvchi tomonlarning 
mulkiy javobgarligining mavjudligi; 
Xalqaro bank amaliyotida naqd pulsiz hisob kitoblarning 4 
shaklidan foydalanadi.
1.
To`lov topshiriqnomalari 
2.
Cheklar 
3.
Hujjatlashtirilgan akkreditivlar 
4.
Inkasso