O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

 
 
6 
 
 
 
 
8 4 
2 
 
1 
 
3 
 
1-rasm. To`lov topshiriqnomalari orqali naqd pulsiz hisob 
kitoblarni amalga oshirish tartibi
1
 
1-to`lovlarning oldi-sotdi shartnomasini tuzish. 2-tovarlarni 
jo`natish. 3- tovarlar bilan bog’liq hujjatlarni sotib oluvchiga 
jo`natish. 4-sotib oluvchi o`z bankiga to`lov topshiriqnomasini yozadi. 
5-sotib oluvchining banki to`lov topshirig’iga asosan to`lovni amalga 
oshiradi. To`lov summasini sotib oluvchi joriy hisob raqamidan olinib, 
mol etkazib beruvchining vostro hisob raqamiga o`tkaziladi. 6-sotib 
oluvchining banki mol etkazib beruvchining bankini 5-operatsiya 
1
Abdullaeva SH.Z. Pul, kredit va banklar/ SH.Z. Abdullaeva . – 2000.:31 бет 
Sotib 
oluvchining 
banki (5) 
Mol yetkazib 
beruvchining 
banki (7) 
Mol yetkazib 
beruvchi 
Sotib oluvchi 

---

62 
bajarilganligi to`g’risida yozma ravishda xabardor qiladi. 7-mol 
etkazib beruvchining banki to`lov summasini mol etkazib 
beruvchining joriy hisob raqamiga o`tkazadi. 8-mol etkazib 
beruvchining 
joriy 
hisob 
raqamidan 
ko`chirma. 
To`lov 
topshiriqnomalariga xos bo`lgan asosiy avzallik bu tovarlarning 
sifatini nazorat qilishning mumkinligidir. Bu shakl quyidagi 
kamchiliklarga ega: 
1.
To`lov kafolatlanmagan 
2.
To`lov topshiriqnomalarida tovarlar summasining ma`lum 
qismini oldindan to`lab qo`yish qo`llaniladi. Bunda sifatsiz tovarlar 
yetkazib berish va tovarlarni vaqtida yetkazib bermaslik riski yuzaga 
keladi. Yevropa davlatlarida va AQSHda naqd pulsiz hisob kitoblarda 
tijorat banklarining kafolarlaridan foydalaniladi. Tijorat banki 
beradigan kafolatning 2 turi mavjud:
1.
Mijozning to`lov majburiyatlari bo`yicha beriladigan kafolat 
2.
Yetkazib beriladigan tovarlarning sifati bo`yicha beriladugan 
bank kafolati 
Taraqqiy etgan mamlakatlarda yuridik shaxslar o`rtasidagi hisob 
kitoblarda hisob kitob cheklari keng qo`llaniladi. Ushbu cheklar orqali 
hisob kitoblar quyidagicha amalga oshiriladi: