Mühazirələr. Mövzu Müasir şəraitdə mülki müdafiənin rolu və vəzifələri. Plan

Mövzu 5. Fərdi mühafizə vasitələri. 
Plan. 
1.Tənəffüs orqanlarının mühafizə vasitələri. 
2. Dəri səthinin mühafizə vasitələri. 
3. Fərdi tibbi mühafizə vasitələri. 
Əhalinin müasir qırğın silahlarından mühafizəsi məqsədilə mühafizə qurğularında 
daldalandırılması ilə yanaşı dərdi mühafizə vasitələrindən düzgün istifadə 
edilməsinin böyük əhəmiyyəti vardır. Mühafizə vasitələrindən nüvə, kimyəvi və 
bakterioloji silah işlədilərkən əhali, mülki-müdafiə dəstələrinin şəxsi heyəti zəhərli 
sahələrdə xilasetmə işləri apararkən qoruna bilsinlər. 
Fərdi mühafizə vasitələri bunlardan ibarətdir: 
1.Tənəffüs orqanlarının mühafizə vasitələri; 
2.Dəri səthinin mühafizə vasitələri; 
3.Fərdi tibbi mühafizə vasitələri. 
Tənəffüs üzvlərinin mühafizə vasitələrinə
əleyhqazlar, respiratorlar və əhalinin 
özü tərəfindən hazırlanan sadə vasitələr aiddir. 

---

Əleyhqazlar.
İnsanların tənəffüs orqanlarını və gözlərini havadakı zəhərləyici və 
radioaktiv maddələrin təsirindən, aerozol halındakı yoluxdurucu patogen 
mikroorqanizm və toksinlərdən mühafizə etmək üçün əlehqazlar kifayət dərəcədə 
yüksək qoryuycu xassələrə və istismar göstəricilərinə malikdir. 
Əleyhqazların 
süzücü
və 
təcridedici
növləri olur. Süzücü əleyhqazlar – 
ümumqoşun əleyhqazları, mülki əleyhqazlar və uşaq əleyhqazları növlərinə ayrılır. 
Onların quruluşu – içərisində fəallaşdırılmış kömür və aerozol əleyhinə (tüstü 
əleyhinə) süzgəclər olan süzücü-uducu qutunun daxili qatlarından keçərkən zəhərli 
havanın süzülüb təmizlənməsi prosesinə əsaslanır.
Hazırda respublikamızın MM sistemində yaşlı əhalinin mühafizəsi üçün QP-5, QP-
5m və QP-7əleyhqazlarından; uşaqların mühafizəsi üçün DP-6,DP-6m,PDF-7, 
PDF-D və PDF-Ş süzücü əleyhqazlarindan istifadə oluna bilər. Bunlardan əlavə 
1,5 yaşadək olan körpələrin mühafizəsi üçün KZD-6 uşağı mühafizə kamerası 
vardır. 
Tabeldən kənar əleyhqazlara kimya müəssisələrində işlədilən sənaye əleyhqazları 
aiddir. Bu əleyhqazların süzücü-uducu qutuları müəyyən bir zəhərli maddədən 
mühafizə üçün nəzərdə tutulmuşdur, ona görə də həmin qutunun tərkibində xüsusi 
uducular və aerozol süzgəcləri ola bilər. 
Süzücü əleyhqazlar süzücü-uducu qutudan və üzlük hissədən ibarətdir. Əleyhqazın 
dəstinə onun çantası və tərləməyən plyonkalar olan qutucuq, yaxud əleyhqazın 
üzlük hissəsindəki gözlüyün şüşələrini tərdən qoruyan xüsusi karandaş da daxildir. 
QP-5m əleyhqazının şlem-maskasında membranlı qutu (danışıq tərtibatı) var. QP-5 
və QP-5m əleyhqazlarında birləşdirəci boru olmur, onlar bilavasitə süzücü-uducu 
qutuya birləşdirilir. Şlem-maskalar beş ölçüdə (membranlı şlem-maskalar – 4 
ölçüdə) buraxılır və onların ölçüləri çənəaltı hissədə rəqəmlərlə göstərilir. 
QP-5 tipli əleyhqazın üzlük hissəsini seçərkən başı: kəllə-yanaqlar-çənəaltı 
hissədən keçən dairəvi xətt üzrə ölçürlər. Alınan kəmiyyət 63 sm-ə qədər olarsa – 
«0» ölçülü, 65 sm-ə qədər 1-ci, 68 sm-ə qədər 2-ci, 70 sm-ə qədər 3-cü, 71 sm-dən 
artıq olarsa 4-cü ölçülü şlem-maska lazımdır. 
QP-7 tipli əleyhqazlar iki növdə buraxılır: QP-7 və QP-7v, bunlar bir-birindən 
üzlük hissələri ilə fərqlənirlər. QP-7 əleyhqazı danışıq və suiçmə tərtibatları 
olmayan MQP tipli üzlük hissə ilə komplektləşdirilir. QP-7v əleyhqazı isə, danışıq 
tərtibatı və əsgərin su qabından (flyaqa) içmək üçün suiçmə tərtibatı olan MQP 
tipli üzlük hissə ilə komplektləşdirilmişdir hansı ki, zəhərli atmosferdə işləyərkən 
adamın su içə bilməsinə imkan yaradır. 
QP-7 (QP-7v) əleyhqazının üzlük hissələrini santimetr bölgülü lent vasitəsilə başın 
üfüqi və şaquli çevrələrini ölçüb təyin etməklə seçirlər. Üfüqi çevrənin ölçüsünü 
tapmaq üçün başı, qabaqdan qaşların üstündən, yanlarda – qulaq seyvanlarından 2-
3 sm yuxarıdan, arxada isə, kəllinin ən çox çıxıntılı hissəsindən keçən qapalı xətt 
üzrə ölçürlər. 
Şaquli çevrənin ölçüsünü tapmaq üçün başı, kəllə-yanaqlar-çənəaltı hissə üzrə 
keçən dairəvi xətt ilə ölçməklə müəyyən edirlər. Məsələn, əgər başın şaquli və 
üfüqi çevrələrinin ölçmə nəticələrinin cəmi 118.5 sm-ə bərabərdirsə, bu maskanın 
1-ci ölçüsünə, 121.5-126 sm-ə bərabərdirsə – 2-ci ölçüsünə, 126.5 sm-dən 
artıqdırsa – 3-cü ölçüsünə bərabərdir. 

---

Uşaq əleyhqazlarının quruluşca özünə məxsus xüsusiyyətləri var. Məsələn DP-6m 
əleyhqazı 1.5 yaşdan yuxarı məktəbəqədər uşaqlar üçündür. Bu əleyhqaz 
yüngülləşdirilmiş süzücü-uducu qutudan və üzlük hissə olaraq MD-1 uşaq 
maskasından ibarət olur. 
DP-6 əleyhqazı nisbətən böyük uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuşdur, iri ölçülü 
süzücü-uducu qutu və üzlük hissə ilə komplektləşdirilmişdir. 
PDF-D əleyhqazları da məktəbəqədər uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. QP-5 tipli 
süzücü-uducu qutudan və üzlük hissə olaraq MD-3 maskalarından ibarətdir. 
PDF-Ş əleyhqazı 6 yaşdan 17 yaşa qədər olan məktəbli uşaqlar üçün nəzərdə 
tutulmuşdur, QP-5 tipli süzücü-uducu qutudan və üzlük hissə olaraq MD-3 
maskalarından ibarətdir. 
Uşaq əleyhqazlarının quruluşu və iş prinsipi yuxarıda göstərilən xüsusiyyətlər 
istisna edilməklə yaşlı adamlar üçün olan əleyhqazlarda olduğu kimidir. 
Əleyhqazı istifadəyə hazırlayarkən əvvəlcə şlem-maskanın lazımi ölçüsünü 
seçirlər. Uşaq əleyhqazları beş ölçüdə buraxılır, 1-ci və 2-ci ölçülər – məktəbə 
qədər, 3-cü, 4-cü və 5-ci ölçülər isə məktəbli uşaqlar üçündür. 
Uşaq əleyhqazı maskasının ölçüsünü tapmaq üçün üzün uzunluğunu, millimetr 
bölgülü xətkeşlə ölçürlər. Məsələn, PDF-D əleyhqazının maskasını seçərkən, üzün 
uzunluğu 88-95 mm olduqda 3-cü, 96-103 mm olduqda 4-cü, 104-111 mm olduqda 
5-ci ölçülü maska lazımdır. PDF-Ş əleyhqazlarda şlem-maskanın lazımi ölçüsünü 
isə başın çevrəsini kəllə-yanaqlar-çənəaltı hissədən keçən qapalı xətt üzrə santimetr 
bölgülü lentlə ölçüb tə’yin edirlər. Əleyhqazın lazımi ölçüsünü seçdikdən sonra 
onun kipliyini yoxlayırlar. Bu məqsədlə maskanı (şlem-maskanı) başa taxır, 
süzücü-uducu qutunun dibindəki deşiyi tıxacla, ya da əlin ovucu ilə bağlayıb nəfəs 
alırlar, bu zaman maskanın altına hava keçməməlidir. 
Əleyhqazın gözlük şüşələri tərləməsin deyə, içəri tərəfdən onların səthinə xüsusi 
karandaş vasitəsilə şəbəkə şəklində 5-6 yüngül xətt çəkir, sonra bu xətləri şüşə 
şəffaflanana qədər barmaqla sürtürlər. Bəzi əleyhqazlarında bu məqsədlə 
tərləməyən plyonkalardan istifadə olunur.