www.ziyouz.com kutubxonasi
80
bo’lganidan yaxshiroq. Shom namozi bilan xufton orasida bo’lgan tilovat ham
mahbubdir. Ammo kunduzgi tilovatlarning eng yaxshisi bomdod namozidan keyingisidir.
Biror vaqt ham Qur’on tilovat qilishning karohiyati yo’q. Hatto namoz o’qish man’
qilingan paytlarda ham tilovat qilinaveradi. Ibn Abu Dovud (r.a.) Muoz ibn Rufoadan
hikoya qilib: «Ular asrdan keyin tilovatni karih ko’rar edilar», deb keltirgan so’zlari esa,
nomaqbul va asossiz gapdir.
Tilovat uchun ixtiyor qilingan kunlar juma, dushanba, payshanba va arafa kunlaridir. O’n
kunliklarda esa zul hijja oyining avvalgi o’n kuni va ramazon oyining oxirgi o’n kunidir.
Oylar ichida esa, ramazondagisi afzalroq.
Xatmning odobi va unga taalluqli narsalar Yakka xatm qiluvchi qori xatmni namozda tugatishi mustahabdir. Ammo namozdan
tashqarida xatm qiluvchi va ko’pchilik bo’lib xatm qiluvchilar, kechaning avvalida yoki
kunduzning avvalida qilishlari yaxshidir. Xatm kunida ro’za tutish ham mustahab. Faqat
shariat ro’za tutishni man’ qilgan kunlardagina ro’za tutilmaydi. Masalan, tobe’inlardan
Talha ibn Musarraf, Musayyib ibn Rofi’ va Habib ibn Abu Sobitlar Qur’onni xatm qiladigan
kunlari ro’zador bo’lardilar. Xatm majlislarida o’qishni biladiganlar ham, bilmaydiganlar
ham hozir bo’lishi mustahabdir.
272/3. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam hayit kunlari hayz ko’rgan ayollarga da’vat
va boshqa yaxshiliklarda ishtirok etishni buyurar edilar. Imom Buxoriy va Imom Muslim
rivoyatlari
273/4. Rivoyat qilinishicha, Ibn Abbos (r.a.) bir kishiga Qur’on o’qiydigan bir odamni
kuzatib yurishni tayinladilar. Haligi qori Qur’on xatm qilishni boshlasa, tayin qilingan
kishi Ibn Abbosga xabarini berar edi. Ibn Abbos esa, ana shu xatmda ishtirok etardilar.
Imom Doramiy rivoyatlari
274/5. Anas ibn Molikning sohiblaridan bo’lgan ulug’ tobe’in Qatoda (r.a.) aytadilar:
«Anas ibn Molik (r.a.) qachon xatm qilsalar (ya’ni, Qur’onni o’qib tugatsalar), ahli
ayollarini to’plab, duo qilardilar». Hakam ibn Utbadan qilingan sahih rivoyatda u kishi
aytadilar: «Menga Mujohid bilan Abda ibn Abu Lubobani yuborishibdi. Ular, biz Qur’onni
xatm qilishni hohlaymiz, chunki duolar Qur’onni xatm qilinganda ijobat qilinadi, deb
aytishdi». Ibn Abu Dovud rivoyatlari
Ba’zi sahih rivoyatlarda keltirilishicha, Qur’on xatm qilinganda rahmat yog’ilib turadi, deb
aytilgan.
Fasl: Qur’on xatm qilinganda yaxshilab, ta’kidlab, qabul bo’lishiga ishongan holda duo
qilish mustahab amaldir.
275/6. Humayd A’raj (r.a.) aytadilar: «Kim Qur’on o’qib, so’ngra duo qilsa, uning
duosiga to’rt ming farishta omiyn, deb turadi». Doramiy rivoyatlari
276/7. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
«Amallarning yaxshisi al-hallu varrihla», dedilar. Shunda sahobalar: «Al-hallu varrihla
Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy
www.ziyouz.com kutubxonasi
81
nima deganingiz, ey Rasululloh?» deb so’rashdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
«Qur’onning boshlanishi va uning xatmi-oxiri», dedilar.