Psixologiyasi. Pedagogik psixologiya

_______________Psixologik tadqiqot bosqichlari_______________
Tayyorgarlik bosqichi
I. M uam m oning o‘rganilganlik holatini tah lil qilish, vazifalarini bel- 
gilab olish, tadqiqotning ishchi farazini ilgari surish, m etodikalar 
tanlash.________________________________________________________
II. Xulosalar ishonchliligini ta ’m inlovchi m a’lum otlar to ‘plash. Bu- 
ning uchun turli m etodlar qo‘llanilib, bir yoki bir necha bosqichlarda 
eksperim ent o‘tkaziladi.__________________________________________
III. Tadqiqot natijalarini m iqdoriy qayta ishlash, o‘rtach a qiymat, 
korrelyatsiya koeffitsientlarini aniqlash, grafiklar va jadvallar, dia- 
gram m alar tuzish._______________________________________________
IV. M a’lum otlarni tavsiflash (interpretatsiya qilish), xulosalar ishlab 
chiqish._________________________________________________________
3-rasm. 
Psixologik tadqiqot bosqichlari.
1. 
Tadqiqotlarni tashkil qilish tekshiruvda qo‘llaniladigan 
metod va metodikalarni tanlash hamda sinab ko'rishni (pilotaj
49

---

tekshiruv) o‘z ichiga oladi. Tadqiqotga tayyorgarlik jarayonida 
tekshiriluvchilar va ularning soni aniqlanadi.
Tadqiqot metodi — bu tadqiqotchini qiziqtirgan ma’lumotni 
qo‘lga kiritish yo‘li, vositasi.
Tadqiqot metodikasi — bu psixik jarayonlar va ularning xu­
susiyatlari to‘g‘risidagi zarur ma’lumotlarni qo‘lga kiritish uchun 
ishlatiladigan konkret usul va vositalar majmui.
2. Tadqiqot o‘tkazish joyi turli xil tashqi shovqinlardan xo- 
li bo'lishi, shu bilan birga sanitariya-gigiyena qoidalariga javob 
berishi lozim. Majbur qilmaydigan ish holati ta’minlanishi kerak.
3. Tadqiqotning texnik ta’minlanishi hal qilinishi lozim 
bo‘lgan masalalarga mos tushishi kerak.
4. Sinaluvchilarni sifat jihatidan bir xil qilib tanlash zarur.
5. Tadqiqotchi tadqiqotning borishiga, uning barcha bos- 
qichlarini o‘tkazishga ta’sir etadi (rejalashtirishdan, to xulosa va 
tavsiyalar ishlab chiqishgacha).
6
. Yo‘riqnoma yoki ko‘rsatma tadqiqot boshlanishidan oldin, 
tayyorgarlik bosqichida tuziladi. U aniq, qisqa va bir m a’noli 
bo‘lishi lozim.
7. Tadqiqot natijalari bayonnomalarda qayd etilib, u bir vaqt- 
ning o‘zida ham to‘la, ham maqsadga qaratilgan bo‘lishi kerak.
8
. Tadqiqotdan olingan ma’lumotlar sifat va miqdor jihatdan 
analiz, sintez qilinishi, ya’ni qayta ishlanishi zarur.
Shunday qilib, ushbu bobda psixologiyaning asosiy va yor- 
damchi metodlari, ularning batafsil sharhi hamda psixologik tad- 
qiqotlarni o‘tkazish sxemasiga to‘xtalib o‘tdik.